Onder welke voorwaarden nemen Nederlanders het COVID-19 vaccin?
Een effectief COVID-19 vaccin komt steeds dichterbij. Toch blijkt dat een meerderheid van de Nederlanders zich niet direct wil laten inenten wanneer zo’n vaccin beschikbaar komt. Vaccinatietwijfelaars maken zich vooral zorgen over de risico’s van het vaccin. Zo blijkt uit een keuze experiment onder een random getrokken steekproef van 1.014 Nederlanders dat is uitgevoerd door onderzoekers van de TU Delft, Universiteit Maastricht, Erasmus Universiteit Rotterdam, Roskilde University en het RIVM.
Vaccinatiebereidheid
Uit de antwoorden op de vraag of respondenten het vaccin van hun voorkeur ook daadwerkelijk zouden nemen blijkt dat de deelnemers aan het onderzoek zijn onder te verdelen in vijf groepen als het gaat om hun bereidheid om zich te laten vaccineren met een COVID-19 vaccin:
- Een groep die zich graag direct laat vaccineren zodra een goedgekeurd vaccin beschikbaar is (13%).
- Een groep die het van de kenmerken van het vaccin (bijvoorbeeld effectiviteit en bijwerkingen) laat afhangen of zij het vaccin direct zullen nemen of nog even willen wachten (19%).
- Een groep die bereid is gevaccineerd te worden, maar graag een paar maanden wil wachten en eerst wil aankijken wat de ervaringen zijn bij anderen (25%).
- Een groep die het van de kenmerken van het vaccin laat afhangen of zij het wel of niet zullen nemen (28%).
- Een groep die een vaccin in principe niet zal nemen (14%).
Deze vijf categorieën komen in alle groepen van de Nederlandse samenleving voor. Als we bijvoorbeeld naar ouderen kijken dan zien we dat sommigen direct het vaccin willen nemen om zichzelf te beschermen, terwijl anderen juist vanwege hun hogere risicoprofiel zorgen hebben over mogelijke bijwerkingen en liever het vaccin niet willen nemen, of nog even willen afwachten. Bij jongeren zien we eenzelfde beeld, al is het percentage dat direct het vaccin wil nemen drie keer zo laag als bij 75+’ers.
Effectiviteit, beschikbaarheid en bijwerkingen zijn van belang
Dit keuze experiment laat zien dat Nederlanders effectiviteit van het vaccin, het tijdstip waarop het vaccin beschikbaar is, kans op lichte bijwerkingen en kans op ernstige bijwerkingen belangrijk vinden bij het kiezen van één vaccin uit een aantal mogelijke vaccins. Uit de antwoorden op de acht keuzes tussen twee varianten van het COVID-19 vaccin blijkt dat Nederlanders liever hebben dat een vaccin voor hen drie maanden later beschikbaar is wanneer de effectiviteit van dit vaccin met 10% toeneemt of wanneer het aantal mensen met ernstige bijwerkingen afneemt met 450 per 1.000.000 vaccinaties.
We zien verschillen tussen groepen Nederlanders als het gaat om het belang dat zij hechten aan de kenmerken van een vaccin. De overheid kan rekening houden met deze verschillen wanneer er straks meerdere goedgekeurde vaccins beschikbaar zijn. Zo vinden oudere Nederlanders het tijdstip waarop het vaccin beschikbaar is belangrijker dan jongere Nederlanders. Mannen worden sterker afgeschrikt door lichte bijwerkingen van een vaccin (zoals hoofdpijn en koorts) dan vrouwen.
Overwegingen van vaccinatietwijfelaars
Een aanzienlijke groep Nederlanders wil liever niet vooraan in de rij staan als een vaccin wordt aangeboden. Nederlanders die twijfelen of zij zich direct willen laten inenten maken zich vooral zorgen over de risico’s. Zij vragen zich af of de risico’s op bijwerkingen groter zijn omdat het COVID-19 vaccin in een veel hoger tempo is ontwikkeld en zij twijfelen of het verstandig is om een vaccin te nemen waarvan de langetermijneffecten nog onbekend zijn. Ook maken mensen zich zorgen over de effectiviteit van het vaccin, bij mutatie van het virus, en over of zij terecht kunnen bij de huisarts en/of het ziekenhuis wanneer veel mensen tegelijkertijd last krijgen van bijwerkingen.
Voor mijn gevoel heeft het vaccin een kort testtraject doorlopen, ik vraag me af of alle bijwerkingen dan wel bekend zijn.
Respondent die liever even wacht
De samenleving dient zo snel mogelijk weer "genormaliseerd" te worden. In mijn ogen kan dat alleen met een vaccin.
Respondent die graag het vaccin neemt
Deelnemers die zich direct willen laten vaccineren noemen hiervoor diverse redenen. Zij willen bijvoorbeeld graag tegen het coronavirus beschermd zijn, of willen hun normale leven weer kunnen oppakken. Ook zijn er deelnemers die zelf niet tot een risicogroep behoren maar zich snel willen laten vaccineren omdat zij vanuit hun werk in contact komen met risicogroepen of familieleden hebben die in de risicogroep zitten.
Deelnemers die een COVID-19 vaccin niet willen nemen vormen een mix van mensen met weerstand tegen vaccinaties in het algemeen, mensen die de overheid wantrouwen en mensen die zich specifiek zorgen maken over het COVID-19 vaccin.
Hoeveel Nederlanders nemen direct een vaccin?
De uitkomsten van de keuze experimenten stellen ons in staat om voor vaccins met verschillende kenmerken te berekenen hoeveel Nederlanders het vaccin naar verwachting direct zullen nemen, niet zullen nemen, of liever even wachten. Als een vaccin effectief is en weinig bijwerkingen heeft, wil 39% van de Nederlanders dit direct hebben, terwijl 48% liever afwacht en 13% het vaccin zal afwijzen. Als een vaccin wel effectief is maar bij 1 op de 500 Nederlanders voor ernstige bijwerkingen zou zorgen, wil slechts 13% van de Nederlanders het vaccin direct hebben, terwijl 47% het zal afwijzen en 40% liever afwacht.
Beleidsaanbevelingen
Het publieke debat rond vaccinatie richt zich vooral op de ‘vaccinatieweigeraars’ en er is maar weinig aandacht voor de ‘vaccinatietwijfelaars’. De onderzoekers bevelen aan om een duidelijk perspectief te geven aan Nederlanders die als eersten worden uitgenodigd om het COVID-19 vaccin te nemen, maar liever een paar maanden willen wachten. Als zij niet direct op de uitnodiging voor vaccinatie ingaan, moeten zij dan achteraan aansluiten in de rij, krijgen zij periodiek een nieuwe uitnodiging of mogen zij zelf aangeven wanneer ze klaar zijn voor de vaccinatie? Mogen zij hun uitnodiging voor vaccinatie overdragen aan hun gezonde partner of mantelzorger als zij het vanwege hun zwakke gezondheid te risicovol vinden om zelf het vaccin te nemen?
Ook is het belangrijk om perspectief te bieden aan de groep Nederlanders met hoge vaccinatiebereidheid die zelf gezond zijn en dus pas als laatste aan de beurt zijn voor een COVID-19 vaccin om het draagvlak voor het vaccinatieprogramma te verhogen. Tegelijkertijd kan deze groep ook een oplossing bieden wanneer er in de toekomst situaties ontstaan waarin er een overschot aan vaccinaties is. We bevelen bijvoorbeeld aan om na te denken over het realiseren van een website waar mensen zich kunnen inschrijven die snel een vaccin willen krijgen. Wanneer er op een dag veel minder mensen dan verwacht zich laten vaccineren, dan kan er direct contact worden opgenomen met mensen die op deze ‘reservelijst’ staan.
Het keuze experiment
Deelnemers aan het keuze experiment moesten acht keer kiezen tussen twee varianten van het COVID-19 vaccin, die verschilden in effectiviteit, kans op bijwerkingen en het tijdstip waarop het vaccin beschikbaar was. Deelnemers werd gevraagd welk vaccin hun voorkeur had en vervolgens of zij dit vaccin direct zouden nemen, niet zouden nemen, of dat zij liever zouden wachten totdat ervaringen van anderen bekend zijn. Hieronder is een voorbeeld te zien van een keuzetaak zoals respondenten die te zien kregen:
Header foto door Nataliya Vaitkevich via Pexels