Bijdrage aan besluitvorming

Aan het einde van hun deelname aan de PWE wordt altijd aan bewoners gevraagd of zij vinden dat de PWE relevante informatie biedt voor het besluitvormingsproces. De meerderheid van de deelnemers die heeft meegedaan aan eerdere experimenten vindt dat een PWE relevante informatie biedt. Het is belangrijk om op te merken dat het grootste deel van de deelnemers vindt dat de resultaten van de PWE een bescheiden rol moeten krijgen in het besluitvormingsproces. Slechts een klein deel van de deelnemers vindt dat uitkomsten van een PWE een doorslaggevende rol moeten hebben in de uiteindelijke politieke afweging. Een grote groep deelnemers vindt dat beleidsmakers hun keuzes moeten baseren op de oordelen van experts, de voorkeuren van ‘gewone’ burgers en hun eigen oordeel. Een statement van een deelnemer aan de PWE voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat illustreert dit goed:  

“Ik vind het een goed idee om dit vaker te doen, echter hoop ik wel dat relevante mensen (qua opleidingsachtergrond of baan) worden gevraagd om dit ook in te vullen. Een goede combi maken dus.” 

De essentie van een PWE

De essentie van een PWE is dat deelnemers in een (online) experiment een restrictie te zien krijgen en een aantal mogelijke beleidsopties, inclusief de effecten van de opties. Deelnemers krijgen bijvoorbeeld de vraag om een overheid of een andere instantie te adviseren over het besteden van een beperkt budget aan verschillende beleidsopties. In de PWE voor de Vervoerregio Amsterdam moesten bewoners de Vervoerregio Amsterdam adviseren over de besteding van een budget van 100 miljoen euro. Respondenten konden dit bedrag besteden aan 16 transport-gerelateerde projecten die samen ongeveer 400 miljoen euro kosten. Respondenten kregen van elke optie die zij konden kiezen de kenmerken/effecten te zien (hoeveel reistijdwinst levert het op, wat is het effect op verkeersveiligheid en wat is het effect op geluidsoverlast?). Concreet is aan respondenten gevraagd om de Vervoerregio Amsterdam te adviseren welke projecten de Vervoerregio binnen het budget van 100 miljoen euro moet uitvoeren. Een tweede variant van een restrictie in een PWE is dat bewoners wordt gevraagd om de overheid (of een andere instantie) te adviseren over de keuze tussen verschillende opties om een bepaalde doelstelling te halen. In de PWE rondom de warmtetransitie van de gemeente Utrecht stelt de gemeente als doel dat 40.000 woningen voor 2030 van het aardgas af moeten worden gehaald. Er bestaan verschillende aanpakken om deze doelstelling te halen en aan bewoners wordt gevraagd welke aanpak zij zouden adviseren. Zij krijgen informatie over de kenmerken van de aanpakken waar zij tussen kunnen kiezen (o.a. CO2-reductie, keuzevrijheid, overlast in huis, eigen investeringskosten).

Wat voor informatie levert een PWE op?

Een PWE levert vier typen informatie op. Ten eerste beschrijvende informatie over het aantal keren dat een beleidsoptie is gekozen door deelnemers. In de PWE voor de Vervoerregio Amsterdam viel het bijvoorbeeld op dat 12 van de 16 projecten erg vaak werden gekozen, terwijl er 4 projecten minder vaak werden gekozen. Ten tweede berekent het economische model waarmee de keuzes van de respondenten worden geanalyseerd hoe bewoners de kenmerken van de projecten waarderen. Bij de PWE voor de Vervoerregio Amsterdam kon bijvoorbeeld worden berekend hoe sterk bewoners reistijdwinsten waarderen ten opzichte van verkeersveiligheid en bij de PWE rond de warmtetransitie van de gemeente Utrecht was het bijvoorbeeld mogelijk om te achterhalen wat Utrechters bereid zijn te betalen voor meer keuzevrijheid en een hogere CO₂ reductie. Ten derde berekent het economische model de optimale portfolio aan beleidsopties in termen van maatschappelijke waarde. Welke combinatie van transportprojecten kan de Vervoerregio het best financieren wanneer zij een zo groot mogelijke maatschappelijke waarde wil creëren? Welke aanpak voor het van het aardgas afhalen van 40.000 woningen in Utrecht levert de grootste maatschappelijke waarde op? Een vierde brok aan informatie zijn de kwalitatieve motivaties van respondenten voor de keuzes die zij hebben gemaakt in de PWE. Een groot voordeel van deze kwalitatieve data is dat argumenten voor en tegen een project aan het licht kunnen komen die nog niet bekend zijn bij ambtenaren en onderzoekers. Een voorbeeld is het project ‘Ondertunneling Guisweg’ in de PWE die recentelijk is uitgevoerd voor de Vervoerregio Amsterdam. Deelnemers die dit project hadden geselecteerd gaven een argument om hun keuze te onderbouwen, dat nog niet bekend was bij de onderzoekers. Het grootste probleem dat dit project zou moeten oplossen was namelijk dat veel schoolgaande kinderen het spoor moeten oversteken en dat de spoorbomen soms minutenlang dichtwaren door drukte op het spoor. Schoolkinderen willen toch op tijd op school zijn en nemen dus grote risico’s bij het oversteken van het spoor bij de Guisweg. Doordat een grote groep respondenten hun keuze voor dit project met dit argument onderbouwde, werd bij de onderzoekers het probleem bekend dat dit project zou moeten oplossen. Kortom, een PWE kan nieuwe lokale informatie geven die kan leiden tot een scherpere probleemanalyse. 

Bijdragen aan een besluitvormingsproces

Een PWE kan op verschillende manieren bijdragen aan een besluitvormingsproces. Ten eerste levert een PWE relevante informatie op die kan worden gebruikt ter ondersteuning en onderbouwing van een besluit. Ten tweede kan een PWE nuttige input leveren voor een maatschappelijke dialoog met verschillende stakeholders. Inzicht in de voorkeuren van een grote groep burgers kan richting geven in een stakeholderdiscussie. Een PWE kan op verschillende manieren worden gebruikt om burgerparticipatie te faciliteren en te structureren. Zo kan een PWE leiden tot meer draagvlak voor het besluit, doordat een grote groep burgers op een serieuze manier is betrokken bij de besluitvorming. Een grote groep burgers krijgt de mogelijkheid om hun stem te laten horen over strategische keuzes van de overheid (of een andere instantie). Daarnaast kan een PWE worden gebruikt om bewustwording van burgers te vergroten over de opgaven waar de overheid voor staat, de keuzes die gemaakt moeten worden en de voor- en nadelen van de verschillende opties. Ook worden burgers zich mogelijk sterker bewust van het feit dat de overheid keuzes moet maken in een situatie van schaarste (als het ene project doorgaat, dan betekent dit dat het andere project niet kan doorgaan). Door deel te nemen aan een PWE worden beleidskeuzes tastbaar voor burgers en de transparantie van keuzes van de overheid neemt toe. Klik hier om meer te lezen over de manier waarop PWE kan worden gebruikt als instrument om burgerparticipatie te faciliteren en te structureren.