In een Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) worden burgers als het ware op de stoel gezet van een raadslid. Wat vinden raadleden hier eigenlijk zelf van? We vroegen Jelmer Schreuder, gemeenteraadslid D66 Utrecht naar zijn ervaringen met (de uitkomsten) van de PWE voor Transitievisie Warmte Utrecht. In deze PWE werd een groep burgers om een advies gevraagd naar hoe zij 22.000 woningen in de gemeente aardgasvrij zouden maken voor 2030.
Een andere groep bewoners
Jelmer: “Ik denk dat de PWE een andere groep bewoners heeft betrokken bij afwegingen rond de warmtetransitie en daarvoor is het een heel waardevol instrument. Mijn beeld is dat tegenstanders van voorgenomen beleid vaak oververtegenwoordigd zijn op de bekende bewonersavonden. Zij willen op zo’n avond proberen de gemeente te overtuigen om de andere kant op te sturen. Voorstanders zijn voor mijn gevoel minder geneigd om naar dit soort avonden te komen, want het beleid gaat toch al hun kant op. Als je in de minderheid bent moet je veel moed hebben om je mond open te doen. Het lijkt erop alsof er aan de PWE in Utrecht juist ook veel voorstanders van de warmtetransitie hebben meegedaan. Dat snap ik. Het is anoniem en het kost niet veel tijd om mee te doen, dus voorstanders zullen ook sneller meedoen. Op elke methode komen weer andere mensen af en daarom sluiten ze elkaar niet uit, maar ik zie ze meer als aanvullingen.”
Bevestiging van de richting
De PWE geeft veel informatie over voorkeuren van burgers over beleidskeuzes van de gemeente. Maar wat kan een gemeenteraadslid eigenlijk met deze informatie? Jelmer: “De resultaten van de PWE bevestigden eerlijk gezegd vooral de lijn waar ik op zat. Dat betekent niet dat de PWE minder waardevol is. Het is fijn om als raadslid te weten hoe een grote groep mensen over dit onderwerp denkt en dat je beeld over wat er bij de bewoners speelt geverifieerd wordt. De PWE is bij uitstek geschikt voor een vraagstuk als de transitievisie van de gemeente. In alles is dit vraagstuk een enorme belangenafweging, mensen meenemen in zo’n belangenafweging is communicatief: je legt ook aan de bewoners uit wat wij aan het doen zijn en waar wij mee bezig zijn. Daarnaast kan participatie ook goed zijn voor het begrijpelijk maken van bepaalde beslissingen. Daarmee zijn de uitkomsten voor meer mensen hopelijk ook acceptabel.”
Een kwestie van timing
“Waar ik wel vragen over heb is de timing van de PWE. Was dit nou het ideale moment om dit instrument in te zetten? We zitten nu heel vroeg in het plan van de warmtetransitie voor de gehele stad. Kunnen we mensen al eerlijke keuzes geven? Ik kan mij voorstellen dat de PWE nu richtinggevend kan werken (welke kant gaan we op), maar de kans dat je de informatie heel concreet kan gebruiken wordt toch groter verderop in het proces naarmate de keuzes concreter worden. Ook vanuit de politiek gezien vind ik het belangrijk dat we echt iets kunnen met de info die we krijgen. Als je de PWE wat later in het proces inzet dan heb je meer zekerheid dat je concreet iets met de informatie kunt doen.”
Advies van bewoners
Jelmer: “Slechts een minderheid van de deelnemers aan de PWE zei nu dat de uitkomsten een hele belangrijke rol zou moeten spelen in het besluitvormingsproces, maar ik vind niet dat de PWE een hele andere rol moet krijgen als een meerderheid van de burgers had gezegd dat wij hun advies moeten overnemen. Dan sluit je je rol als raadslid uit. Ik moet een keuze maken en daar ben ik verantwoordelijk voor, dus iemand moet mij erop aanspreken. Dat ik advies van bewoners meeneem in mijn afweging kan een vorm van uitleg zijn, maar ik mag mij nooit verschuilen achter een bewonersadvies.” Jelmer vervolgt: ”Daarnaast moet je altijd vragen stellen bij de representativiteit van een steekproef: ik moet de perfecte peiling nog zien. Je moet zelf altijd denken hoe representatief is die uitslag, hoe representatiever hoe zwaarder die weegt. Maar ik zou zelf ook gaan praten met de mensen om wie het gaat.”
Kwalitatieve informatie en communicatie
Een PWE levert zowel kwalitatieve als kwantitatieve informatie op. De kwalitatieve informatie is ook interessant voor gemeenteraadsleden. Jelmer: “Kwalitatieve uitspraken geven wel het gevoel wat er achter de afweging van mensen zit, dat is zeker de moeite waard.” Jelmer sluit af met dat de tool ook puur communicatief kan worden gebruikt: ”Wat het ingewikkeld maakt in dit vraagstuk is dat we zoveel nog niet weten. De waarde van zo’n tool kan ook puur communicatief zijn door te laten zien welke afwegingen de gemeente de komende jaren moet gaan maken.”
