Het uitdijende ontwerpuniversum

Hoe precies design moet veranderen onder invloed van AI die samensmelt met producten en diensten, is de grote open vraag. Om deze vraag te kunnen beantwoorden, coördineert Giaccardi het Europese netwerk en PhD-programma DCODE. Binnen DCODE werken vijftien promovendi in acht Europese steden vanuit verschillende invalshoeken aan dezelfde overkoepelende ontwerpuitdaging (voor meer info over DCODE, zie het kader). "We proberen nieuwe ontwerpmethodologieën en een nieuwe vocabulaire te ontwikkelen, waarmee ontwerpers met elkaar kunnen communiceren over de nieuwe uitdagingen", zegt Giaccardi.

Een voorbeeld van een nieuw concept in het ontwerpvocabulaire is 'multi-intentionaliteit'. "Neem een platform als Facebook", legt Giaccardi uit. "Facebook dient meerdere doelen en meerdere belangen tegelijk, afhankelijk van wie je bent en hoe je met het platform omgaat. Het is gericht op verschillende doeleinden, niet allemaal even transparant, en daarom noemen we het 'multi-intentioneel'. Het ontwerpuniversum breidt zich uit omdat genetwerkte producten en diensten multi-intentioneel worden door de integratie van AI."

Grace Turtle is een van de promovendi die binnen het DCODE-programma werkt aan de TU Delft. Ze begon in 2021 aan een project met de titel 'Queering AI'. Turtle heeft zowel Colombiaanse als Australische roots, beschouwt zichzelf als queer en laat zich inspireren door haar meerdere identiteiten, zonder zichzelf tot een vaste identiteit te reduceren. Turtle: "Voor mij biedt queerness zoals toegepast op design een manier om het tussengebied te verkennen. Het tussengebied is veranderlijk en verzet zich tegen vaste indeling en normalisering. Queerness stelt vragen en wil wild zijn. Queering AI laat ons opnieuw nadenken over hoe AI is gecodeerd en hoe die coderingen bepaalde realiteiten vormgeven."

Turtle illustreert haar denkwijze met de manier waarop Google Maps functioneert: "Google Maps vertelt je de beste route van A naar B. Het interpreteert het begrip 'beste' als de snelste route. Hoewel de applicatie je verschillende routes geeft, is de belangrijkste maatstaf de tijd die het kost om van A naar B te komen. Maar als je het concept van queering AI toepast, zouden er verschillende maatstaven moeten zijn die je helpen je reis te plannen."

Misschien geef je niet zoveel om de reistijd en wil je de minst bereisde route afleggen, misschien wil je langs een bepaalde bezienswaardigheid, of misschien wil je elke keer dat je van A naar B reist wat variatie.

Voordat Turtle aan haar promotieonderzoek begon, werkte ze enkele jaren in de industrie, waar ze de toekomst van steden onderzocht. Turtle hoopt dat DCODE zal bijdragen aan het vermijden van eendimensionale uitkomsten zoals Google Maps die geeft. In haar eigen werk wil ze de manier waarop we ons de toekomst van steden voorstellen, uitbreiden. Turtle: "Aan het einde van mijn promotieproject hoop ik onder andere een queer-intelligent digital twin te hebben gecreëerd dat nieuwe mogelijkheden opent voor hoe we complexe systemen zoals een stad ontwerpen, testen en beheren."

"De modellen en simulaties die digital twins produceren, kunnen overtuigende besluitvormingsinstrumenten zijn", vervolgt Turtle. "Waar traditionele ontwerpprocessen leiden tot statische besluitvorming of vaste uitkomsten, kun je met simulaties 'wat als'-vragen onderzoeken. Zo kun je in detail verkennen hoe een stad zou kunnen veranderen. Ik wil onderzoeken wat er gebeurt als we de gegevens, het model en de simulatie opnieuw bekijken door de lens van queerness."

Op 22 juni vond aan de TU Delft een DCODE-symposium plaats, waaraan de meeste DCODE-onderzoekers deelnamen. Ook was er een Interactive Technology Design-tentoonstelling waar twee DCODE-prototypes werden gedemonstreerd. Een daarvan was een slimme gezondheidsspiegel waarmee mensen een mogelijke toekomst van de gezondheidszorg in hun eigen slimme huis kunnen ervaren. Het was een ervaring voor twee personen. Eén persoon, de consument, staat voor een spiegel die informatie geeft over diens gezondheid. De consument heeft een keuze in hoeveel gegevens hij wil delen met de slimme spiegel en hoe strikt hij gezondheidsadviezen wil opvolgen.

Een tweede persoon staat achter de spiegel en heeft controle over het AI-systeem van de spiegel. Het AI-systeem geeft informatie over de gezondheidstoestand van de consument en suggereert mogelijke behandelingen of medicijnen. Deze tweede persoon heeft ook keuzes, bijvoorbeeld keuzes waar een bepaald medicijnbedrijf baat bij heeft, maar niet noodzakelijk de consument. Samen kunnen de personen voor en achter de spiegel scenario’s verkennen, gebaseerd op verschillende instellingen van het onderliggende AI-systeem.