Het programma Water4Change (W4C) loopt van 2019 tot 2024 en richt zich op drie secundaire steden op het Indiase subcontinent. Bhuj in het uiterste noordwesten heeft te maken met een droog klimaat. Het meer centraal gelegen Bhopal heeft zich ontwikkeld langs het Upper Lake, dat dienst doet als afwateringsreservoir en belangrijke bron voor drinkwater voor de stad. Het zuidelijk gelegen Kozhikode ligt aan de kust en was als havenstad eeuwenlang een knooppunt in de internationale specerijenhandel. “De geofysische en klimaatomstandigheden in deze steden zijn zeer verschillend,” vertelt de Nederlandse programmadirecteur Taneha Kuzniecow Bacchin, “en toch zien deze en andere secundaire steden zich allemaal gesteld voor grote uitdagingen als snelle urbanisatie en een toenemend risico op overstromingen, watertekorten, vervuiling en daarmee gepaard gaande ruimtelijke ongelijkheid.” Gezien de hedendaagse, met elkaar verweven socio-ecologische trends en de klimaatproblematiek is het van groot belang dat disciplines, die zich bezighouden met ruimtelijk ontwerp, zich herpositioneren. Deze uitdagingen vormen de kern van het onderzoek van W4C.
 

Noodweer

Taneha werd in eerste instantie in haar geboorteland Brazilië geschoold tot architect en stedenbouwkundige en vervolgde haar opleiding in Italië. Ze werkte als stedenbouwkundige bij bureaus in Italië en Denemarken voordat ze naar Nederland kwam voor haar promotieonderzoek naar de aandacht voor overstromingsrisico’s in stedelijke landschapsontwerpen. “Het UNESCO-IHE Delft Institute for Water Education, de faculteit Bouwkunde van de TU Delft en de Bartlett Faculty of the Built Environment van het University College London waren daarbij betrokken.” Tijdens haar wetenschappelijke carrière richtte ze zich op stedenbouwkunde in extreme klimaatomstandigheden, van de noordpoolgebieden tot het zuiden van de aardbol. Omdat ze opgroeide in een stad in een Braziliaanse delta die regelmatig te maken kreeg met noodweer was het risico van overstromingen voor haar een gegeven, legt ze uit. “Dat soort weersomstandigheden hebben zeker gezorgd dat ik daar belangstelling voor kreeg. Sinds die tijd houd ik me bezig met de vraag hoe het risico van milieucrises zich verhoudt tot de gebouwde omgeving.”

Culturele context

Door de nog steeds bestaande invloed van het kastensysteem en het naast elkaar bestaan van verschillende talen, spirituele en religieuze waarden en geloofsovertuigingen is India een sociaal en cultureel gelaagde samenleving. Bovendien heeft elke regio in India eigen tradities op het gebied van waterwinning, die samenhangen met de geografische bijzonderheden en unieke cultuur van de regio. Hangt waterbewustzijn ook samen met cultureel bewustzijn? “Absoluut. Analyse van de historische praktijk betekent dat je op zoek gaat naar lokale, vaak inheemse kennis en expertise en je losmaakt van koloniale en postkoloniale ideologieën en methodes die uit een andere context werden overgenomen en geen verband houden met de feitelijke omstandigheden ter plaatse. Bovendien hebben water en de natuur in het algemeen voor velen een spirituele betekenis. Ze worden op een subjectieve manier ervaren en niet slechts als fysieke elementen die gecontroleerd en beheerd moeten worden.” Met deze context moet rekening worden gehouden, benadrukt Taneha. “Via onze gezamenlijke ontwerpsessies met belanghebbenden uit de steden en ons team van wetenschappers, en de onderzoeksprojecten die daaruit voortkomen die worden uitgevoerd door onze dertien promovendi, proberen we steeds trajecten uit te stippelen in de richting van watersystemen in steden die zowel klimaatbestendig zijn als rechtvaardig, en die leiden tot samenlevingen die waarde hechten aan waterbewustzijn. Daarvoor is gezamenlijk veldwerk van essentieel belang.”

Ze vertelt over een bezoek aan een ongerept mangrove-landschap in de buurt van Kozhikode, een hindoe-heiligdom, waardoor de aanwezige westerse onderzoekers meer begrip kregen voor de spirituele waarde van het landschap. “Toen we met het consortium begonnen, konden we elkaar nog fysiek ontmoeten. Door te starten met een ‘zandbakproces’, dus op gelijke voet en met een open mind, werden we al snel een hechte gemeenschap.” Niet lang daarna beperkte de coronapandemie de actieradius. “In 2022, nadat alle beperkingen waren opgeheven, was iedereen zo blij dat we weer op locatie konden werken. Gezien de projectdoelstelling, om optimaal rekening te houden met de lokale omstandigheden in nauwe samenwerking met de belanghebbenden, willen we allemaal ter plaatse zijn.”
 

Kompas

Aan het eind van het programma in 2024 worden de resultaten van al het onderzoek en veldwerk op verschillende manieren gepresenteerd. Voor elke stad komen een kader voor transitiemanagement en ontwerprichtlijnen beschikbaar, met daarnaast uitgebreide stadskaarten. Taneha legt uit: “Die kaarten zijn gebaseerd op historische, geografische en ruimtelijke analyses, waardoor ze de interpretatie van het samenspel tussen de samenleving en de fysieke omgeving ondersteunen. Deze dynamische verbanden beïnvloeden de omgang met water, afhankelijk van tijd en ruimte. Kennis van dit samenspel van factoren draagt bij aan het denken over mogelijke richtingen in de toekomst.” Doel van het programma is daarnaast om een geïntegreerd kenniskader op te leveren in de vorm van een open, digitaal platform. Het platform ondersteunt het besluitvormingsproces wat betreft waterbewustzijnstrajecten in secundaire steden in India en in soortgelijke omgevingen. “Het platform koppelt verschillende kennisdomeinen aan elkaar en verbindt de door de programmapartners en belanghebbenden gestelde doelen op het gebied van waterbewustzijn met acties en actoren in elke stad.” Het kader is van toepassing op belanghebbenden van allerlei niveaus, van burgers tot districtsbestuurders, en is via verschillende interfaces toegankelijk voor verschillende groepen gebruikers. “Daardoor kunnen verschillende gebruikers bepalen hoe mogelijke overgangstrajecten verlopen, afhankelijk van hun doelstellingen.” De interface is zeer toepasselijk grafisch vormgegeven als een kompas.

Een sessie over het project tijdens de Water Conference 2023 van de VN en berichtgeving in de media in India hebben bijgedragen aan de verwachte resultaten en impact van het project, aldus Taneha. “Water4Change gaat niet alleen over het oplossen van problemen, maar over het gezamenlijk vormgeven van systeemveranderingen. Onze doelstelling is om tot een nieuw model voor waterbewustzijn en gelijkheidsprojecten te komen.”