Gevelpaspoort in de steigers

Abhishek Holla (Materials & Components) werkte als architect in India toen hij in verband met een onderzoek in 2017 de Faculteit Bouwkunde in Delft bezocht. Hij raakte geïnteresseerd in het curriculum en besloot om er een masteropleiding te volgen. “In India werkte ik aan bouwprojecten met prefab-onderdelen. Met deze ervaring kwam ik naar Delft waar ik me verder verdiepte in geveltechniek. De colleges betroffen vaak circulaire aspecten, zoals het ontwerp van demontabele gevelonderdelen. Ik werd geïntrigeerd door de vraag hoe gevels aan het eind van hun levensduur aan het begin kunnen staan van een nieuwe productcyclus.” Tegelijkertijd wijdde hij zich aan de wereld van computergestuurd ontwerpen. “In mijn afstudeeronderzoek komen beide onderwerpen samen.”

Abhishek heeft veel waardering voor de initiatieven van de VMRG (Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche) om een circulaire productie van gevels te promoten, opkomende technologieën hiervoor te benutten en standaarden te ontwikkelen die leiden tot hoogwaardig hergebruik van gevelonderdelen. “Ik wilde graag op hun werk voortbouwen door een tool te ontwikkelen waarmee relevante informatie kan worden georganiseerd en gebruikt ten dienste van besluitvorming aan het eind van de levensduur van een gebouwgevel.” Hij begon aan een voorlopig conceptueel kader op basis van bestaande informatie. “Door betrokkenen te bevragen over knelpunten en wensen ten aanzien van de voor hergebruik van geveltechnologie benodigde informatie kon ik de tool verder ontwikkelen en verfijnen.”

Gevelonderdelen en -materialen belanden doorgaans op de schroothoop, ten dele omdat bij gebrek aan inzicht in de samenstelling en restwaarde ervan niet duidelijk is voor wie hergebruik of terugwinning interessant. “Verdienmodellen in de bouwsector zullen zich evenwichtiger moeten gaan verhouden tot de mondiale voetafdruk van bouwprocessen.” Doordat bijvoorbeeld duidelijk wordt in hoeverre de CO₂-belasting van toepassing van nieuwe materialen zich verhoudt tot recycling, kan deze kink in de kringloop worden verholpen, hoopt Abhishek. “Mijn voorstel is om de levenscyclus van onderdelen van een gevel op te knippen in fasen die gepaard gaan met registratie van productieprocessen, eigenschappen en prestaties. Dan heb je een algemeen toetsingskader voor de feitelijke CO₂-uitstoot in plaats van een geschat gemiddelde.” Zijn onderzoek heeft geen klant-en-klare toepassing opgeleverd, benadrukt hij, eerder een algemeen kader voor de industrie dat om verdere verfijning vraagt. “Dat vergt echt meer tijd en werk, maar de aanzet is er.”

Gemeenschappelijke haven voor gelaagde bevolking

Prijswinnaar Luca Fontana (Buildings & Neighbourhoods) laat er geen gras over groeien. Hij werkte al voor Studio Fuksas in Rome en verhuist volgend jaar naar Londen. Tijdens zijn studie in Delft verbaasde hij zich over de schijnbare tegenstelling tussen de consequent in ranglijsten vermelde hoge graad van leefbaarheid in Noord-Europese steden, Kopenhagen in het bijzonder, en de hoge mate van ruimtelijke segregatie tussen bevolkingsgroepen. “Soms kunnen mensen het zich simpelweg niet veroorloven ergens anders te wonen, soms voelen ze zich prettiger in een buurt met gelijken. Feit is dat voor bepaalde groepen, zoals mensen met een migratieachtergrond, integreren lastig blijft. Ik ben een dromer, maar wel een nuchtere dromer. Ik geloof niet dat je met ruimtelijk ontwerp de oorzaken van ongelijkheid kan wegnemen. Wel kun je een omgeving scheppen die sociale inclusie in de hand werkt.”

Luca maakte een herontwerp voor de Skydebanehaven, een park met speeltuin in de Kopenhaagse wijk Vesterbro. Hij projecteerde een publiek gebouw in het park als een multifunctionele en uitermate toegankelijke ontmoetingsplaats voor mensen uit diverse milieus. Haven, want zo heet zijn concept, is opgebouwd uit verticaal en horizontaal aangesloten platforms die een hoge dichtheid van gebruiksvormen en gebruikers toelaten. Een ruimte kan naar behoefte van de gebruikers als theater of bibliotheek fungeren, of er kunnen yoga- of judolessen worden gegeven.

Warmtewinning en een wetland

Van een sociale haven naar de Rotterdamse haven. De voor en door industriële activiteit gevormde Waalhaven is gezien de grote hoeveelheid verhard oppervlak en eenzijdige vegetatie qua natuur een karige boel. Vanuit de Urban ecology and Ecocities ontwerpstudio ging Hanvit Lee (Cities & Regions) er op zoek naar ecologische waarden en naar kansen om deze te verhogen. Ze bracht zowel de aanwezige flora en fauna in de haven in kaart als de kansen voor opwekking van schone energie. Op basis van deze inventarisatie bedacht ze welke ruimtelijke ingrepen natuur, milieu en inwoners van de omliggende wijken zouden baten.

Pièce de résistance is de aanleg van een wetland in de zuidoostelijke hoek van het havenbekken. “Dit landschap vormt een belangrijke overgangszone tussen water en land met habitats die de biodiversiteit in het gebied verhogen.” Waar het wetland grenst aan de bewoonde wereld met verkeerswegen en al, voorziet Hanvit een brug annex ecoduct dat zowel de inwoners van de naastgelegen wijk Charlois als de natuur in het aanzienlijke stadpark, het Zuiderpark, met die in de haven verbindt. “Dit soort corridors zijn doorslaggevend voor de verspreiding en ontwikkeling van stadsnatuur.”

Zelfvoorzienend voedselsysteem

Eleonora Farcomeni (Cross-scale) volgde haar bacheloropleiding in Turijn op met een masteropleiding in Delft om meer te weten te komen over stoffen- en materialenkringlopen in steden en wijken. “Als architect wil ik gebouwen en omgevingen kunnen maken uitgaande van circulair ontwerp. Zie mijn afstudeeronderzoek als een proeve van bekwaamheid.” De Bretten, een groene corridor van circa 130 ha ten zuiden van het westelijk havengebied in Amsterdam, trok haar aandacht. Zou het mogelijk zijn om hier een gezamenlijke voedselvoorziening te creëren die aan de behoefte van de buurt tegemoetkomt? Behalve sportvelden en volkstuinen omvat het gebied ook een stuk ruig groen. “Deze natuur dient beschermd te worden. Ik heb geprobeerd om met minimale interventies de aanwezige hulpbronnen te benutten.”

Inspiratie haalde Eleonora uit Parijs, waar in het Parc de la Vilette met bescheiden ingrepen verschillende landschappen en functies zijn geschapen. “In mijn ontwerp vormt een paviljoen, The Food Community House, de spil van een voedselsysteem waarin tuinen en velden voor de biologische teelt van gewassen samengaan met sociale activiteiten zoals het oogsten en het gezamenlijk bereiden en eten van voedsel. De bedoeling is dat deze plek omwonenden aanspoort tot een meer bewuste omgang met voedsel.” Het paviljoen is modulair van opzet, onderdelen zijn gemaakt van lokaal geoogst hout, zoals wilgenhout.