Onderzoek naar voorkeuren van Nederlanders over de volgorde van vaccinatie en het coronapaspoort
Wetenschappers van de TU Delft en de Erasmus Universiteit Rotterdam hebben een onderzoek gedaan naar de voorkeuren van Nederlanders voor verschillende varianten van het coronapaspoort en de volgorde van vaccinatie in de groep gezonde Nederlanders tussen de 18 en 60 jaar. Zij onderzochten deze voorkeuren onder meer dan 4.000 Nederlanders. 1500 Nederlanders kwamen uit een internetpanel dat een representatief beeld geeft van de Nederlandse bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. Ook is de raadpleging opengesteld voor de gehele Nederlandse bevolking. Aan deze open raadpleging deden 2600 Nederlanders mee.
Inzicht in voorkeuren is belangrijk
Vanaf mei zijn gezonde Nederlanders tussen de 18 tot 60 jaar oud zonder medische indicatie aan de beurt voor vaccinatie. Het gaat hier om een groep van 7.1 miljoen Nederlanders. Voorkeuren van Nederlanders voor de verschillende keuzes die de overheid kan maken over de volgorde van vaccinatie binnen deze groep zijn nog niet in kaart gebracht. Ook is het nog onduidelijk welke voorkeuren Nederlanders hebben met betrekking tot het coronapaspoort. Om goed geïnformeerde beslissingen te nemen is het voor beleidsmakers van belang te weten wat er leeft in de samenleving. Dit onderzoek stelt de overheid in staat om de voorkeuren van burgers mee te wegen in hun beleid.
Volgorde van vaccinatie
Volgens het meest recente vaccinatieschema, heeft het Kabinet ervoor gekozen dat de groep gezonde Nederlanders tussen de 18 en 60 jaar van oud naar jong gevaccineerd zal worden. Dit betekent dat de groep van 50 tot 60-jaar vanaf half mei als eerst een oproep krijgt en de groep van 18 tot 29 jaar vanaf eind juni als laatst een oproep krijgt. In de media zijn er regelmatig oproepen om bepaalde groepen voorrang te geven op vaccinatie, zoals onderwijzers en politieagenten of juist jongeren. We vroegen Nederlanders om vijf mogelijke strategieën voor de volgorde van vaccinatie onder gezonde Nederlanders tussen de 18 en 60 jaar oud te rangschikken en te beoordelen op basis van hun voorkeur: 1) van oud naar jong, de huidige strategie van het Kabinet; 2): van jong naar oud vaccineren. De strategie van het Kabinet, maar dan in omgekeerde volgorde; 3) mensen die in cruciale beroepen werken eerst, zoals onderwijs of kinderopvang, ordehandhaving, hulpdiensten en openbaar vervoer; 4) mensen die in medische contactberoepen werken eerst, zoals fysiotherapeuten, tandartsen en verloskundigen; en 5) mensen met een mantelzorgverklaring eerst.
Resultaten
Zowel in de representatieve groep als in de open deelname zien we dat voorkeuren van deelnemers voor de volgorde van vaccinatie afwijken van het voornemen van het Kabinet om van oud naar jong te vaccineren. Ongeveer de helft van de deelnemers vindt voorrang geven aan mensen die in medische contactberoepen werken de meest aantrekkelijke strategie, terwijl 1 op de 4 deelnemers de voorkeur geeft aan het starten met mensen die in cruciale beroepen werken. De voorkeursstrategie van het Kabinet “van oud naar jong vaccineren” komt als derde uit de bus. De strategie “van jong naar oud vaccineren” kan op de minste steun rekenen. Wanneer de overheid een coronapaspoort introduceert, dan worden respondenten iets positiever over de strategie “van jong naar oud vaccineren”. Met name in de open raadpleging groeit het draagvlak voor deze strategie door de introductie van een paspoort en is het niet meer de minst aantrekkelijke strategie.
Het valt op dat verschillende subgroepen (verschillende leeftijdsklassen, mannen/vrouwen, opleidingsniveaus) ongeveer hetzelfde denken over de wenselijkheid van de vijf strategieën voor vaccinatievolgorde onder gezonde Nederlanders tussen de 18 en 60 jaar.
Deelnemers noemen verschillende argumenten om hun voorkeur voor het geven van voorrang aan medische contactberoepen en cruciale beroepen te onderbouwen. We zien dat deze beroepsgroepen volgens Nederlanders prioriteit moeten krijgen omdat zij een verhoogde kans hebben om besmet te raken, terwijl ziekteverzuim juist bij deze beroepen voorkomen moet worden om de samenleving draaiende te houden. Ook geven deelnemers aan dat mensen die werkzaam zijn in deze beroepen potentiële superspreaders zijn, omdat ze een groot aantal mensen per dag ontmoeten. Als het vaccin ook besmetting kan voorkomen dan is het volgens deelnemers helemaal verstandig om deze beroepsgroepen als eerst het vaccin te geven om de pandemie de kop in te drukken. Tot slot geven deelnemers aan dat mensen die werkzaam zijn in de zorg en in cruciale beroepen de samenleving het afgelopen jaar een dienst hebben bewezen en dat zij daarom als beloning vaccinatievoorrang moeten krijgen.
Coronapaspoort
Daarnaast vroegen we de deelnemers aan het onderzoek of ze het eens zouden zijn met het invoeren van een nationaal coronapaspoort dat extra vrijheden geeft aan mensen wanneer ze het COVID-19 vaccin hebben gekregen, een recente negatieve coronatest kunnen laten zien of aantoonbaar al besmet zijn geweest. Deelnemers aan het onderzoek konden middels een keuze-experiment aangeven welke extra vrijheden mensen met een nationaal coronapaspoort zouden moeten krijgen. De opties die respondenten kregen voorgelegd waren vrijheden voor bezitters van een coronapaspoort op het gebied van samenkomen in groepen (binnen en buiten), het bezoeken van uitgaansgelegenheden (o.a. cafés, restaurants, musea, bioscopen en grote evenementen) en het bezoeken van sportgelegenheden. Deelnemers konden de regering ook adviseren om het nationaal coronapaspoort helemaal niet in te voeren.
Resultaten
In het onderzoek zien we dat als er een nationaal coronapaspoort ingevoerd gaat worden, Nederlanders dit het liefste pas willen vanaf 1 juni a.s. Voorstanders en tegenstanders van een coronapaspoort denken hetzelfde over de prioritering van vrijheden voor mensen met een paspoort. Ze vinden ‘het coronapaspoort geeft weer toegang tot de horeca’ het belangrijkst, gevolgd door ‘winkelen zonder afspraak’ en ‘in grote(re) groepen samenkomen’. Waar verschillend over gedacht wordt, is over de wenselijkheid van een coronapaspoort. Nederlanders zijn grofweg op te delen in 4 groepen.
- Groep 1 (34%): is sterk tegen de invoering van een nationaal coronapaspoort. Welke vrijheden een paspoort ook biedt, deze mensen zijn tegen. In deze groep zitten vooral Nederlanders tussen de 40 en 60 jaar en Nederlanders die zich niet willen laten vaccineren.
- Groep 2 (26%): is zeer positief over een paspoort. Dit zijn vooral 60 plussers. Zij willen dat het paspoort zo snel mogelijk ingaat (liefst per 1 mei – als deze groep zelf gevaccineerd is) en dat het extra vrijheden geeft voor vooral het bezoeken van de horeca, winkelen zonder afspraak en het samenkomen met meer mensen.
- Groep 3 (14%): is gematigd positief over een nationaal coronapaspoort. Mannen zijn oververtegenwoordigd in deze groep. De groep waardeert vooral de extra vrijheden die een paspoort geeft voor het beoefenen van binnensport, bezoeken van de horeca en het samenkomen met meer mensen.
- Groep 4 (26%): is in principe negatief over een nationaal coronapaspoort, maar deze groep kan eventueel over de streep worden getrokken als dit ervoor zorgt dat horeca en winkels weer snel toegankelijk zijn voor coronapaspoortbezitters evenals het samenkomen met meer mensen. In deze groep zitten vooral vrouwen, mensen jonger dan 60 jaar en mensen die bereid zijn zich te laten vaccineren.
De tegenstanders van de introductie van een nationaal coronapaspoort vinden een paspoort om weer meer vrijheden terug te krijgen een buiten proportionele maatregel. Een groep deelnemers ervaart een coronapaspoort als een vorm van discriminatie die leidt tot een tweedeling in de samenleving tussen mensen die wel en geen paspoort hebben. Ook zijn er deelnemers die het coronapaspoort ervaren als een slinkse manier van de overheid om af te dwingen dat Nederlanders het vaccin nemen. De meeste voorstanders zien het coronapaspoort als een middel om weer zo snel mogelijk terug te gaan naar een normaal leven. Zij kijken ernaar uit om met vrienden en familie verjaardagen en feestdagen te kunnen vieren en om weer met een groep naar de horeca te kunnen gaan. Verschillende deelnemers geven aan dat de horeca de belangrijkste sector is om te kunnen bezoeken met een paspoort, omdat dit weer inkomsten genereerd voor de horeca en ervoor kan zorgen dat ondernemingen niet failliet gaan.
Overige resultaten
- De vaccinatiebereidheid onder deelnemers uit het representatieve internetpanel die op het moment van deelname aan het onderzoek nog geen uitnodiging hadden gekregen om zich te laten vaccineren ligt op 75%. Deelnemers aan de open raadpleging hebben een hogere vaccinatiebereidheid (81%).
- De vaccinatiebereidheid onder jongere deelnemers is lager dan de bereidheid onder oudere deelnemers.
- Meer dan de helft van de deelnemers aan het onderzoek denkt dat het invoeren van een coronapaspoort leidt tot verdeeldheid in de maatschappij. Slechts 2% van de respondenten uit het internetpanel die het eens zijn met de invoering van het nationale coronapaspoort is het helemaal eens met de stelling dat het invoeren van een coronapaspoort leidt tot verdeeldheid in de maatschappij. Bij respondenten die het helemaal oneens zijn met de invoering van een nationaal coronapaspoort is dit 84%.
- Meer dan 40% vindt dat het invoeren van een nationaal coronapaspoort mensen dwingt om zich te laten vaccineren.
- Ongeveer de helft van de deelnemers vindt het verstandig als de Europese Unie besluit dat alleen mensen die het vaccin hebben gekregen op vakantie mogen naar het buitenland.
Waarom openstellen voor alle Nederlanders?
De bruikbaarheid van onderzoek naar voorkeuren van Nederlanders over overheidsbeleid is optimaal als twee kernwaarden geborgd zijn. Ten eerste is dat ‘representativiteit’. De deelnemers aan het onderzoek moeten een goede afspiegeling zijn van de Nederlandse bevolking. Dit realiseren we door te doen met een representatieve steekproef. Ten tweede is dat ‘inclusiviteit’. Alle Nederlanders die hun voorkeuren willen doorgeven aan de overheid moeten de kans krijgen om aan het onderzoek deel te nemen. Dit borgen we door het onderzoek open te stellen voor alle Nederlanders boven de 18 jaar. Aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport rapporteren wij over de voorkeuren van beide groepen en het ministerie kan beide gebruiken als puzzelstukjes voor het maken van beleid over het coronapaspoort en de volgorde van vaccinatie.
Wie is de opdrachtgever van dit onderzoek?
De gegevensverzameling voor dit project wordt gefinancierd vanuit het TU Delft Covid-19 response fund. De onderzoekers hebben het onderzoek zelf opgezet en uitgevoerd. Zij ontvangen verder geen financiering voor dit onderzoek. Er is met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport afgesproken dat de onderzoekers de resultaten met het ministerie delen en dit is ook gecommuniceerd aan de deelnemers van het onderzoek.
Contact: Niek Mouter, TU Delft
Adviseur wetenschapscommunicatie TU Delft, Carola Poleij, c.poleij@tudelft.nl; 06-41611510
FAQs
1) Waarom is het belangrijk om dit onderzoek te doen?
Vanaf mei zijn gezonde Nederlanders tussen de 18 tot 60 jaar oud zonder medische indicatie aan de beurt voor vaccinatie. Het gaat hier om een groep van 7.1 miljoen Nederlanders. Voorkeuren van Nederlanders voor de verschillende keuzes die de overheid kan maken over de volgorde van vaccinatie binnen deze groep zijn nog niet in kaart gebracht. Ook is het nog onduidelijk welke voorkeuren Nederlanders hebben met betrekking tot het coronapaspoort. Om goed geïnformeerde beslissingen te nemen is het voor beleidsmakers van belang te weten wat er leeft in de samenleving. Dit onderzoek stelt de overheid in staat om de voorkeuren van burgers mee te wegen in hun beleid.
2) Wat gebeurt er met de resultaten van het onderzoek
De resultaten van het onderzoek worden voorgelegd aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Iedereen die dat wil kan tot en met 12 april ook zijn voorkeuren kenbaar maken in dit onderzoek. Zowel de resultaten van de representatieve steekproef als de resultaten van de Nederlanders die op eigen initiatief hebben deelgenomen worden meegenomen in de definitieve rapportage. De overheid is niet gebonden aan de resultaten van het onderzoek. Het onderzoek is niet uitgevoerd in opdracht van de overheid en wordt gefinancierd vanuit het TU Delft COVID-19 Response Fonds. Beleidsmakers dienen uit een grote hoeveelheid informatie, en in grote onzekerheid, keuzes te maken met verstrekkende gevolgen. De resultaten van ons onderzoek zijn daarbij een puzzelstukje van deze immense puzzel.
3) Kan je het ook oneens zijn met het invoeren van een coronapaspoort?
Jazeker. Bij elke vraag konden deelnemers aangeven dat ze geen coronapaspoort zouden aanbevelen.
4) Hoe zijn de deelnemers aan de enquête geselecteerd?
Er is een random steekproef getrokken uit het panel van Dynata met als doel dat deze steekproef representatief is voor Nederlanders van 18 jaar en ouder op de kenmerken geslacht, leeftijd en opleidingsniveau.
Header foto door Lukas via Unsplash