Na afronding van zijn promotieonderzoek naar demontabele scheidingswanden van circulaire en natuurlijke materialen wist Bob Geldermans in 2020 nog niet dat hij zijn onderzoek zou kunnen voortzetten met een aantal gelijkgestemde partners. Inmiddels werkt hij aan het testen en verder verbeteren van zijn ontwerp die een grote bijdrage aan verduurzaming van de bouw kan opleveren.
Bewoners moeten zonder veel moeite zelf hun woning kunnen indelen, afhankelijk van de fase in hun wooncarrière, was de filosofie die architect John Habraken in de jaren zestig introduceerde. Dit Open Bouwen-concept wordt wereldwijd gewaardeerd, maar helaas zelden uitgevoerd. Bob Geldermans, gespecialiseerd in hergebruik en natuurlijke bouwmaterialen, vertelt enthousiast over hoe hij dat idee nieuw leven probeert in te blazen. “Demontabele, niet-dragende binnenwanden in woningen passen naadloos in dit concept. Woningen met dergelijke wanden zijn daardoor makkelijk aan te passen aan veranderende wensen en dat geldt ook voor utiliteitsgebouwen. Ik wil daar echter geen traditionele bouwmaterialen voor inzetten, maar wanden van circulaire en niet-schadelijke materialen ontwikkelen om zo een bijdrage te leveren aan de verduurzaming in de bouw.”
Vezels en schimmeldraden
In het laatste hoofdstuk van zijn proefschrift over demontabele scheidingswanden in woningen heeft hij een ontwerpvoorstel gemaakt voor een eenvoudige wandmodule bestaande uit twee zijpanelen en een opvulling met isolatiematerialen. “Voor de zijpanelen zijn cellulose reststoffen – schone vezels uit onder meer de textielindustrie, de karton- en papierindustrie en de landbouw – geschikt. Die worden al toegepast in verpakkingen en in meubels. Voor de isolatie kwam ik uit bij mycelium, dat is het netwerk van schimmeldraden. Deze schimmeldraden kunnen gecontroleerd groeien in mallen en ter versteviging vermengd worden met vezels uit de landbouw zonder dat toeslagstoffen nodig zijn.”
Van idee naar prototype
Geldermans’ promotie was net achter de rug toen hij in contact werd gebracht met oud-TU Delft-student Daan Bruggink, oprichter van ecologisch architectenbureau ORGA Architect dat gespecialiseerd is in natuurlijk bouwen. Bruggink is in 2013 uitgeroepen tot alumnus van het jaar en had een bedrag uit het Universiteitsfonds ontvangen voor onderzoek waarvoor hij een bestemming zocht. Geldermans: “Mijn promotieonderzoek sloot aan op zijn filosofie over natuurlijk bouwen en we proberen nu met een klein budget in een jaar tijd een wandmodule met blokken van 40 x 60 cm te ontwikkelen, deze te testen en marktpartijen te interesseren om de productie ervan op zich te nemen. Het formaat van de blokken hebben we overgenomen van makkelijk hanteerbare opvouwbare holle cassettes. De cassettes worden vervaardigd uit panelen en voorzien van U-profielen waarin de myceliumblokken worden geplaatst. Mycelium is in elk gewenst formaat te kweken en in ons geval hanteren we 40 bij 60 cm en 20 bij 60 cm zodat ze in de cassettes passen.”
Ontwerpknopen
Geldermans heeft een aantal ‘ontwerpknopen’ te ontrafelen, zoals hij dat noemt. “Een belangrijke test waaraan het prototype moet worden onderworpen betreft de akoestische prestatie van de wand. Dat gebeurt in een geluidstestruimte op de faculteit Technische Natuurwetenschappen. We testen primair de geluidsisolatie, een van de belangrijkste eigenschappen waaraan deze binnenwand moet voldoen. De naden tussen de blokken zijn zwakke plekken en een belangrijk aspect bij de opbouw van de wand is dan ook deze zo goed mogelijk weg te werken. We willen het ontwerp aanpassen door de U-profielen meer naar het midden van de blokken te schuiven, zodat je het mycelium er verticaal in kunt schuiven, waardoor de naden altijd bedekt zijn en lekkage wordt beperkt, bijvoorbeeld ten aanzien van geluid.”
Dan is er nog het punt van afwerking van de blokken. “Als bewoners de panelen verven of behangen zijn deze niet meer geschikt voor de circulaire waardeketen. Je zult de panelen dus inclusief afwerking moeten aanbieden of met specifieke richtlijnen. We hebben een partner gevonden die de panelen zuiver kan houden met verf en latex op basis van natuurlijke grondstoffen die meekunnen in de kringloop en volledig afbreekbaar zijn.”
Testopstelling in de praktijk
“In het najaar van 2021 hopen we een testopstelling te kunnen plaatsen bij Pluspunt, een Rotterdamse werkplaatsorganisatie voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Pluspunt is gehuisvest in verouderde gebouwtjes die niet meer aan de huidige eisen voldoen. Met een subsidie van de gemeente start de organisatie een renovatie- en nieuwbouwtraject. Het concept van circulaire, demontabele binnenwanden past hier uitstekend. Het zou mooi zijn als we dankzij de proefopstelling bij Pluspunt tot opschaling komen, samen met bouwbedrijven, producenten en woningcorporaties.”
Nog geen gemeengoed
Geldermans is realistisch genoeg om te beseffen dat er nog een lange weg te gaan is voordat circulaire binnenwanden van natuurlijke materialen gemeengoed zijn. “De bouw- en vastgoedsector moet dit type wanden gaan omarmen, maar zit grotendeels nog in de traditionele modus. Met goede testresultaten kunnen we bij producenten aankomen. Maar voor opschaling moeten ook verhuurders met slagkracht, zoals woningcorporaties, het belang van circulaire demontabele wanden gaan inzien. Huurders kunnen hun woning dan op circulaire wijze en met gezonde materialen eenvoudig aanpassen aan hun wensen.”
Partners en bedrijven verbonden aan het project:
Orga architect, Pluspunt, ECOR, Ekotex, Fairm, Quickpanell, CircuWall.
