Verslag 11 januari 2017

Van scootmobiel tot fietshelm

Verslag masterclass KIS

De gemiddelde leeftijd (40 tot 45 jaar) in de zaal is best aardig als je bedenkt dat het thema van de masterclass de invloed van vergrijzing op mobiliteit is. Frank van Dam (PBL) en Wiebo Brouwers (hoogleraar Universiteit Groningen) praten ons bij over de effecten van vergrijzing en helpen ons met inzichten hoe de veiligheid te vergroten (alvast een kleine hint: we moeten allemaal aan de fietshelm).
Verslag door Marjolein van Gelder (KIS).

Frank van Dam trapt af door ons nog even te herinneren aan de vergrijzing gegevens. 'We gaan van één op de zes naar één op de vier 65+'ers in 2040.' Hij valt gelijk met de deur in huis met 'mijn conclusie is dat vergrijzing leidt tot minder files maar tot meer verkeersslachtoffers'. Hij wijst ons op de voorspelling dat het effect van bevolkingsgroei teniet wordt gedaan door vergrijzing op het aantal verplaatsingen in de toekomst. Ouderen verplaatsen zich minder vaak en ver. Overigens hangt het wel van de regio af: in de Randstad geldt dit effect niet helemaal. 

Verkeersslachtoffers

Ouderen zijn volgens Frank veel vaker slachtoffer van verkeersongevallen. Dit betekent dat het aantal verkeersdoden in de toekomst weer zal toenemen. Dit terwijl dit de laatste jaren was afgenomen. Dit vraagt volgens Frank om aanpassing van de infrastructuur met meer aandacht voor verkeersveiligheid. 'Een infrastructuur geschikt voor ouderen is geschikt voor iedereen.'

Rol e-bike

Maar er zijn ook nog onzekere effecten. Zo is de rol van de technologie onzeker: de e-bike heeft ook tot meer verkeersslachtoffers geleid. Maar ook de ouderen van nu zijn vitaler, welvarender, hoger opgeleid en meer mobiel. We weten nog niet hoe groot dit effect zal zijn en of die ouderen van de toekomst zich anders zal gedragen – waardoor de afname van mobiliteit wellicht wordt gecompenseerd.

Mobiliteit is welzijn

Wiebo geeft aan dat het welzijn van ouderen direct is gerelateerd aan mobiliteit en dat het dus belangrijk is om deze zo lang mogelijk mobiel te houden. Maar, vertelt hij verder, het is nuttig te kijken naar de  lichamelijke aspecten van ouderen. Naarmate men ouder wordt is de kans op ziekte groter en is er verminderde motoriek en zicht. Dit lijdt tot functieafname, wat van invloed is op het vermogen om bijvoorbeeld een noodstop te maken. Er is sprake van tragere informatieverwerking door sensorische, cognitieve en motorische functiebeperkingen. Dit terwijl de meeste ouderen deze langzame afname en beperkingen vaak niet door hebben. Overigens rijden ouderen over het algemeen rustiger en netter en hoeven zij dan ook niet altijd slechte automobilisten te zijn. Ook is een oudere automobilist minder geneigd om bij het rijden nog dubbele taken uit te voeren, zoals appen tijdens het rijden.

Wiebo geeft met verschillende grafieken en voorbeelden aan hoe ontzettend veel kwetsbaarder ouderen in het verkeer zijn. De kans op ernstig letsel bij een aanrijding met ouderen is veel hoger dan bij jongeren bij dezelfde kilometer per uur. Dit zie je terug in de cijfers van de onderstaande grafiek.

Dodelijke verkeersslachtoffers naar vervoerswijze en leeftijd (doden per 109 km;2006-2010)
Wiebo vult aan door te benadrukken: 'de fiets is eigenlijk problematisch voor ouderen.' De opkomst van de elektrische fiets maakt dat niet beter. 75% van de gewonden na val of aanrijding met een elektrische fiets is ouder dan 55 jaar. In de helft van deze gevallen is er sprake van hersenletsel. 'De fiets is eigenlijk gewoon ongeschikt voor 75 plussers.' Ook met de scootmobiel vallen volgens Wiebo overigens vrij veel verkeersslachtoffers.

Hulpmiddelen

Wat valt hier aan te doen? Wiebo hamert met name om de fietshelmplicht in te voeren 'voor alle leeftijden, anders is het leeftijdsdiscriminatie.' Ook op de scootmobiel. Aanvullend geeft hij aan dat rotondes kunnen helpen. 'Kruispunten zijn heel ingewikkeld, vooral als je naar links moet afslaan.' Hulpmiddelen zijn er ook in vorm van technologische innovaties. Denk aan een telescoop op je bril die je helpt om scherper te kijken.

Maar er kan ook innovatie komen op fietsgebied of bij auto’s. Wellicht een airbag voor fietsen op de auto? Of hulp bij het afstappen van een fiets. Hier is nog veel te ontdekken en te ontwikkelen – mogelijk interessant om op de innovatie-expo met de fiets 2.0 te komen: om ook de ouderen veilig én mobiel te houden.