Doorligwonden zijn verwondingen aan de huid en onderliggend weefsel als gevolg van langdurige druk of druk in combinatie met schuifkrachten. Hoewel doorligwonden recentelijk veel aandacht hebben gekregen in ziekenhuizen en verpleeghuizen, blijven ze een hardnekkig probleem. Bij Erasmus MC staat dit onderwerp ook hoog op de agenda. Het ziekenhuis wilde erachter komen wat er nodig is om met succes maatregelen voor het verbeteren van de preventie van doorligwonden in het ziekenhuis uit te voeren. Het ziekenhuis wilde weten wat er nodig is om met succes preventiemaatregelen van doorligwonden uit te voeren.

Waarom heb je ervoor gekozen om aan dit onderwerp te werken?

In mijn zoektocht naar een afstudeerproject richtte ik me op wie ik graag als begeleiders zou willen hebben. Ik benaderde Dr. Irene Grossmann voor afstudeeronderwerpen, omdat ze me goed heeft geholpen mijn academische schrijfvaardigheden te verbeteren door me, ironisch genoeg, te laten zakken voor haar college. De feedback die ik van haar kreeg, was erg nuttig en ik was geïntrigeerd door haar directe maar positieve manier van beoordeling van mijn werk. Ze bracht me in contact met haar contactpersoon bij Erasmus MC, Dr. Marieke Kruip. De opdracht gaf me de gelegenheid om de methodologie van systemisch denken uit mijn master Complex Systems Engineering and Management toe te passen op een relevant onderwerp in het ziekenhuis: de preventie van doorligwonden.

Als opkomend ingenieur zag ik dat de vakgebieden van gezondheidszorg en techniek veel van elkaar kunnen leren en profiteren. In de gezondheidszorg is veel compassie en dienstbaarheid richting mensen en patiënten en dat spreekt me aan. Dat bij elkaar maakte me enthousiast en motiveerde mij om met dit onderzoek aan de slag te gaan.

Waarom is dit onderzoek nodig?

Doorligwonden worden veroorzaakt door structuren (botten, kraakbeen, pezen) en externe harde ondersteunende oppervlakken (bijv. matrassen of stoelen), of door contact met medische en andere apparaten (bijv. alledaagse voorwerpen die "verloren" zijn in bed, zoals een mobiele telefoon). Doorligwonden komen meestal voor op botachtige gebieden zoals het sacrale en heupgebied bij volwassenen, waarbij de onderste ledematen bij minder dan 25% van de gevallen worden aangetast.

Er zijn tal van ondersteuningssystemen, zoals kussens, matrassen en bedden beschikbaar voor de preventie van doorligwonden. Ook zijn innovaties zoals veranderingen in materialen, zorgroutines en voeding toegepast om doorligwonden te voorkomen. Ondanks dat, blijven doorligwonden een aanhoudende zorg in zorginstellingen. Preventiemaatregelen kunnen het aantal doorligwonden met minstens 50% verminderen, en daarmee menselijk lijden verminderen en geld besparen.

Wat was je onderzoeksvraag en hoe heb je die beantwoord?

Mijn onderzoeksvraag was: Waarom werken de huidige maatregelen voor de preventie van doorligwonden niet zoals verwacht en bedoeld in het Erasmus MC-ziekenhuis? Hierbij lag de focus op de huidige maatregelen voor de preventie van doorligwonden. Ik ontdekte dat het concept van systeemdenken, en de toepassing van dit concept, ontbrak.

Ik was gedurende 6 maanden ondergedompeld in de ziekenhuisorganisatie en verzamelde gegevens via observaties, interviews, (beleids)documenten en verslagen, formele registraties en evaluaties.

Met deze gegevens creëerde ik het sociaal-technische systeem voor het voorkomen van doorligwonden in Erasmus MC. In zo'n systeem komen de sociale aspecten van mens en samenleving en de technische aspecten van de organisatiestructuur en -processen samen. Uit de onderlinge samenhang van de systeemelementen identificeerde ik vier belangrijke ankerpunten voor het systeem:

• Communicatie
• Implementatiestrategie
• Houding & managementstijl
• Verantwoordelijkheid

Informatie gerelateerde actorpatronen zijn cruciaal voor het verbeteren van de effectiviteit van preventiemaatregelen. Ik toonde aan dat er een cruciale rol is voor informatie en de stroom van informatie in een organisatie bij het versnellen en vertragen van de verspreiding en doorbraak van nieuwe technologieën.

Mijn ervaring bij Erasmus MC

Aan het begin van de casestudie ging ik aan het werk bij de afdeling Kwaliteit & Patiëntenzorg in het Erasmus MC. Op de eerste dag ontving ik een Erasmus MC-kaart zodat ik me kon verplaatsen in het ziekenhuis. Daarnaast mocht ik een verpleeguniform van Erasmus MC dragen om op te gaan in het ziekenhuispersoneel. Ik mocht niet deelnemen aan activiteiten die betrekking hadden op de patiënten. Dit betekende dat ik geen helpende hand kon bieden of kon ingrijpen wanneer zorg nodig was of aan patiënten werd gegeven. Ik was er alleen om te observeren of vragen te stellen aan medisch personeel.

Ik kreeg de gelegenheid om personeel op verschillende afdelingen te volgen, wat geweldig was. Ik kreeg de kans om verpleegkundigen, artsen en beleidsmakers in actie te zien binnen het ziekenhuis. Ik kreeg zelfs de mogelijkheid (met de juiste toestemming) om een echte bypassoperatie te zien. Voor een casestudie is het echt belangrijk om soms een "vlieg op de muur" te zijn om solide informatie te verzamelen. Erasmus MC maakte het voor mij mogelijk om de informatie te verzamelen die nodig was voor het onderzoek.

Erasmus MC is een enorm ziekenhuis met meer dan 15.000 werknemers, dus het leren kennen van de plek was een echte uitdaging de eerste twee weken. Gelukkig was de plattegrond met routes en gebouwnummers vrij duidelijk en slaagde ik erin alles te vinden. Op tijd komen voor afspraken en interviews was een grotere uitdaging en soms moest ik een sprintje trekken.

Wat was de belangrijkste focus in dit project?

De belangrijkste focus van het project was het verzamelen van alle informatie met betrekking tot de preventie van doorligwonden in Erasmus MC, en het uitzoeken hoe de huidige maatregelen voor de preventie van doorligwonden in het ziekenhuis kunnen werken zoals verwacht en bedoeld.

Vanuit de theorie heb ik een eerste visuele uiteenzetting opgesteld van het sociaal-technische systeem voor het voorkomen van doorligwonden in het Erasmus MC. Hier werden 10 systeemelementen van het sociaal-technische systeem weergegeven met de huidige maatregelen voor de preventie van doorligwonden als de bouwstenen van het systeem. Samen met deze eerste visuele uiteenzetting en de kwalitatieve gegevens die ik verzamelde in mijn onderzoek, creëerde ik het uiteindelijke sociaal-technische systeem voor het voorkomen van doorligwonden in Erasmus MC. Vanuit de belangrijkste ankerpunten binnen het systeem deed ik verschillende aanbevelingen. Voorbeelden van deze aanbevelingen zijn:

1. Verbeter communicatie door ketenconsultaties tussen afdelingen te implementeren en één managementlaag te verwijderen om horizontale en verticale communicatie te verbeteren.
2. Versterk de implementatiestrategie door het inhuren van een implementatiecoach; het implementeren van een samenhangende aanpak; het verbeteren van de zichtbaarheid van kwaliteitsadviseurs voor verpleegkundigen en door het creëren van een strategie voor de implementatie van de bundel van maatregelen.
3. Vertrouwen opbouwen in managers en een faciliterende rol instellen onder managers om een positieve invloed uit te oefenen op de houding en verantwoordelijkheden van operationeel personeel en managers.

Heb je onderwerpen uit je masteropleiding toegepast?

Ja! Ik heb de theorie van het multi-level perspectief gebruikt om de visualisatie van het sociaal-technische systeem te maken. Dit werd besproken in een cursus van de Transport & Logistiek track in het eerste jaar (Innovations in Transport and Logistics) die werd gegeven door mijn andere supervisor Jan Anne Annema. Aangezien het nog nooit was toegepast op een gezondheidszorgomgeving, wilde ik proberen het te implementeren, en dat heb ik met succes gedaan!

Mijn cursussen van de Transport & Logistiek track hielpen me om meer te weten te komen over de theorie van het multi-level perspectief van Geels, mijn Engelse academische schrijfvaardigheden zijn vooruitgegaan door het schrijven van een literatuuroverzicht, en tot slot heeft de cursus Master Thesis Research Design geholpen bij het begin en de uiteindelijke versie van mijn scriptie.

Hoe sluit deze casestudie aan bij je masteropleiding?

Het concept van systemisch denken wordt gedurende het hele masterprogramma onderwezen. We beginnen met de bootcamp in de eerste week, waarin we kennismaken met sociaal-technische systemen en de manier waarop actoren zich gedragen in zo'n systeem. Ik koos voor de Transport & Logistiek track vanwege mijn affiniteit met procesoptimalisatie die ik heb opgedaan tijdens mijn Bachelor of Industrial Engineering and Management aan de Haagse Hogeschool. Het toepassen van de theorie op de gezondheidszorgsector was echt verrassend en het was echt gaaf om te zien dat het bruikbaar is in een echte setting.

Welke onderwerpen miste je in je opleiding?

Het weten hoe je een casestudie moet uitvoeren. Dit was de eerste keer voor mij om kwalitatieve gegevens te verzamelen en te analyseren. We leren veel over de methoden om dit soort gegevens te analyseren, maar het daadwerkelijk verzamelen van de gegevens en het doen van het onderzoek is iets anders en wordt vaak over het hoofd gezien in het onderwijs aan de universiteit.

Wat is het belangrijkste dat je hebt geleerd?

Ik heb geleerd dat eerlijkheid, openheid en altijd vriendelijk zijn tegen mensen je ver brengt. Wees niet bang om te spreken wanneer nodig, maar probeer altijd te glimlachen en positief te blijven. Vooral in een ziekenhuis waar je geen medische ervaring hebt en mensen zich afvragen wat je daar doet. Het helpt ook om de juiste mensen te kennen die je kunnen helpen in moeilijke situaties. En wees voorbereid! Dat je bijvoorbeeld weet hoe je de verzamelde gegevens goed kunt beschermen, en een getekende overeenkomsten tussen het ziekenhuis en de TU Delft helpt echt wanneer mensen je methoden in twijfel trekken.

Wat was de grootste uitdaging?

De grootste uitdaging was waarschijnlijk om met iedereen te kunnen praten. Sommige mensen zijn gewoon niet benaderbaar of lezen bijvoorbeeld hun e-mails niet. Dit kan een uitdaging zijn als je echt hun perspectief wilt krijgen. Ook wilde ik met zoveel mogelijk mensen praten, maar alle 15.000 medewerkers in zes weken interviewen dat kan natuurlijk niet. Gelukkig lukte het om veel gegevens te verzamelen.

Waar heb je het meest van genoten?

Onderdeel zijn van het verplegend personeel. Ik was echt onder de indruk van het niveau van professionaliteit en aanpassingsvermogen van verpleegkundigen in het ziekenhuis. Zelfs met beleid en instructies overal, waren ze altijd gericht op patiënten en hoe ze de zorg konden geven die nodig was voor elke individuele patiënt. De hele ervaring was geweldig. Zonder medische graad, ervaring of kennis kon ik deelnemen en zoveel zien in het ziekenhuis. Ik kreeg de kans om te voelen en te zien hoe het is om deel uit te maken van een enorm ziekenhuis met veel hardwerkende mensen. Het was een unieke ervaring voor mij die ik altijd zal koesteren.

Wat gebeurt er nu met de lessen uit je casestudie?

Ik heb het project gepresenteerd aan het team van Kwaliteit & Patiëntenzorg en had een open discussie over hoe mijn project kon bijdragen aan het beleid ter voorkoming van doorligwonden in het ziekenhuis. Daarnaast kon ik mijn bevindingen presenteren voor een zaal vol onderzoekers en experts op medisch gebied tijdens de lancering van het TU Delft Institute for Health Systems Science. En als grote bonus ga ik een paper publiceren over mijn onderzoek samen met mijn begeleiders Dr. Irene Grossmann en Dr. Jan Anne Annema.

De informatie die ik tijdens mijn casestudie heb verzameld zit vol met andere interessante invalshoeken die breder bruikbaar zijn dan alleen de preventie van doorligwonden. Mogelijk wordt het ook gebruikt voor toekomstig onderzoek. Bovendien heb ik een bijdrage geleverd aan de bestaande theorie van het multi-level perspectief, namelijk de informatie gerelateerde patronen. Dit zou kunnen worden gebruikt in toekomstige studies om nader te onderzoeken of het een juiste bijdrage is of dat het alleen van toepassing is op de casestudie die ik heb uitgevoerd.