Hij studeerde af in zowel rechten als economie, promoveerde op het gebied van micro-economie en schoolde zich in z’n vrije tijd nog wat bij in machine learning, AI en modellering. Je kunt gerust stellen dat Renes een brede interesse en expertise heeft. Dit sluit perfect aan bij het multidisciplinaire karakter van TBM.

Renes: “Na mijn post doc in Duitsland ben ik aan de slag gegaan bij de Erasmus Universiteit als assistant professor Accounting, maar dat bleek toch niet helemaal te zijn wat ik wilde. Toen kwam ik begin 2022 de vacature voor assistant professor Economics of Technology and Innovation bij TBM tegen en dat leek me wel wat. Ik kende de faculteit al van het TU Delft Gamelab, dus ik wist dat er interessante dingen gebeuren. En het was ook nog eens op fietsafstand van m’n huis.”

De spelregels rondom besluitvorming

Als econoom houdt Renes zich bezig met institutional design. “Simpel gezegd gaat het hierbij om de regels van het spel en hoe deze de uitkomsten beïnvloeden. Hierbij kijken we naar veel verschillende soorten ‘spellen’, van markten en veilingen tot commissie besluitvormingsprocedures, verkiezingen en de manier waarop leerlingen worden toegewezen aan scholen. Ik kijk in eerste instantie hoe de spelregels eruitzien en vervolgens hoe we deze regels kunnen aanpassen om tot meer gewenste uitkomsten te komen.”

Als voorbeeld noemt Renes de spelregels bij stemprocedures. “Je kunt hierbij kiezen voor bijvoorbeeld tweederde meerderheid, 50 procent plus 1 of volledige consensus. Maar wanneer gebruik je nou welke vorm en waarom? Volledige consensus klinkt misschien heel mooi, maar is in de praktijk heel lastig als je met veel partijen te maken hebt, zoals bij de EU of de VN. Het onderzoek richt zich erop uit te vinden wanneer een procedure wel of niet werkt, zodat we betere regels kunnen ontwerpen om vergelijkbare besluiten te nemen in de toekomst.”

Een gedragslab: IBEX

Een manier om inzichten te vergaren voor beter institutional design is via gedragsexperimenten. Momenteel is Renes met zijn collega Rutger van Bergem bezig met het opzetten van een gedragslab: IBEX (Interdisciplinarity center for Behavioral EXperiments). Renes: “Voor gedragsonderzoek bestaan in Delft een paar labs, zoals het Gamelab of VR-zone. Ook worden er fysieke experimenten gedaan. Maar een lab voor onderzoek naar gedrag van groepen en de onderliggende mechanismen in een gecontroleerde omgeving was er nog niet.”

“Mijn economische experimenten zijn vaak vrij van context”, zegt Renes. “Om zo zuiver mogelijk naar de mechanismen en spelregels rondom besluitvorming te kunnen kijken, mogen andere details, zoals omstandigheden, context of externe invloeden de uitkomsten niet bepalen. Het gaat dus echt om basisexperimenten. Als blijkt dat een mechanisme of theorie werkt en steekhoudend is, kun je het experiment later herhalen met de context erbij. Bijvoorbeeld in een serious game, VR-lab of in de praktijk.”

Telkens de regels een beetje aanpassen

Bij een experiment in IBEX wordt een groep deelnemers in een ruimte achter een computer gezet. Iedere deelnemer krijgt een eigen rol in het proces toegewezen. Renes:  “Daaraan zit een aantal taken verbonden die op de computer worden gedaan. Na de eerste groep deelnemers herhalen we het experiment nog een paar keer met nieuwe groepen. Doordat we telkens de regels van het proces een klein beetje aanpassen, kunnen we uiteindelijk zien wat de causale effecten van regelverandering op de genomen besluiten zijn.”

IBEX is volgens Renes geschikt voor onderzoek naar uiteenlopende thema’s. “Je kunt bijvoorbeeld kijken hoe je de energiemarkt anders inricht met oog op de energietransitie of naar besluitvormingsprocessen rondom behandelmethodes in de gezondheidszorg of aanbestedingen voor infrastructuur. Het lab kan dus ook voor andere faculteiten interessant zijn. Het gaat erom dat er een besluitvormingscomponent aan het vraagstuk zit en dat je dat in een gecontroleerde omgeving wilt onderzoeken.”

Basisstructuur voor gedragsexperimenten

Inmiddels is de eerste testsessie in IBEX gedaan. Renes hoopt voor de zomer het eerste officiële gedragsexperiment te doen. Met het lab wil hij een basisstructuur neerzetten voor gedragsexperimenten. “Het opzetten van een gedragsexperiment kost veel tijd. Je moet een ruimte vinden, de juiste tools hebben, voldoen aan ethische eisen, alle administratie op orde hebben, ga zo maar door. Doordat wij nu alles bouwen, een handleiding met procedures schrijven en alles testen, hoef je dat niet elke keer opnieuw te doen. Dat bespaart andere onderzoekers een hoop tijd, geld en energie.”

“Eén van de uitdagingen bij het opzetten van het lab is het opstellen van de regels rondom methoden”, zegt Renes. “Bij gedragsonderzoek bestaan methodologische verschillen tussen vakgebieden. Economen gebruiken bijvoorbeeld nooit deceptie, een methode waarbij je onwaarheden vertelt aan deelnemers, terwijl dit in dit psychologie wel is toegestaan. We hebben er nu voor gekozen om onderscheid te maken tussen twee soorten experimenten: één met en één zonder deceptie. Het uitzoeken en schrijven van regels voor IBEX is dus eigenlijk zelf ook een vorm van institutional design.”

Grote betrokkenheid studenten

Behalve voor het lab is Renes ook werkzaam als docent economie. Wat hem opvalt is de enorme betrokkenheid van zijn studenten. “Met name als het gaat om feedback op het vak of de module. Aan de Erasmus Universiteit gaf ik les aan 1300 studenten. Bij de standaard evaluatieenquête die standaard aan de studenten werd gestuurd,kreeg ik dan zo’n dertig responses. Voor een responsiegroep hadden een keer slechts twee studenten zich aangemeld, van wie er eentje niet kwam opdagen.”

Ondanks het lagere aantal studenten in Delft is de bereidheid om mee te denken een stuk groter, merkt Renes. “Een tijdje terug kreeg ik vanuit de studievereniging Curius de vraag of studenten in een focusgroep mochten meedenken over modulewijzingen. Toen zat ik ineens met tien studenten te praten over wat er beter of anders kan, terwijl ze daar zelf niet eens meer iets aan hadden. Het was vooral voor de nieuwe, volgende lichting. Ik vind het heel mooi dat studenten bereid zijn vrijwillig tijd te investeren voor volgende generaties.”

Meer structuur en verbinding

In het jaar dat Renes nu werkzaam is bij TBM heeft hij wel aan een paar dingen moeten wennen. “Voornamelijk dat het soms een beetje ontbreekt aan structuur en overzicht. Ik kom er nu telkens door toevallige ontmoetingen achter dat andere onderzoekers ook iets doen met gedragsonderzoek of besluitvorming. Het zou goed zijn als binnen TBM meer inzichtelijk is wie waar mee bezig is. Dat maakt het makkelijker samen te werken, inspiratie op te doen en ideeën uit te wisselen.”

Een manier waarop Renes zelf probeert om onderzoek meer in de etalage te zetten, is via het organiseren van sectieseminars. “Elke twee weken organiseren we een bijeenkomst waarbij een onderzoeker van onze sectie vertelt waar hij of zij mee bezig is. Het is voor aanwezigen altijd leuk om te weten wat collega’s doen, maar het is ook voor onderzoekers zelf handig. Ze krijgen bijvoorbeeld feedback of goede tips.”

Ook binnen de TU Delft hoopt Renes de komende jaren meer verbinding te leggen.
“Onder andere tussen de verschillende labs. Er vinden hier zoveel mooie dingen plaats die met elkaar te verbinden zijn. Dat gebeurt nog veel te weinig, terwijl dat helemaal niet ingewikkeld hoeft te zijn. Ik wil binnenkort samenkomen met andere gedragsonderzoekers kijken hoe we de zichtbaarheid en meerwaarde van hun labs kunnen vergroten.”