Het lijkt een eeuwigheid geleden dat we met duizenden mensen samen dansten tijdens een festival, juichten bij een voetbalwedstrijd of met een groep uiteten gingen. Dorine Duives mist de menigtes ook, maar niet alleen vanwege de sfeer. Als onderzoeker aan de TU Delft bestudeert zij het gedrag van voetgangers en bewegende massa’s. De komst van het coronavirus en de anderhalvemetersamenleving maakt haar expertise relevanter dan ooit. Zij hield zich tijdens de coronacrisis vooral bezig met de vraag: hoe heropenen we de maatschappij straks weer op een verantwoorde manier?
Dorine Duives kan op een festival gerust een uur naar een mensenmassa kijken. Allemaal individuen met hun eigen leven die gezamenlijk een geheel vormen dat gemanaged moet worden, zoals ze het zelf noemt. “Het meest fascinerende vind ik dat iemands individuele bewegingsgedrag heel random is, maar zodra je mensen bij elkaar zet er logische patronen ontstaan. De wet van de grote getallen. Menselijk bewegingsgedrag is dus vanaf een bepaalde mate te vangen in wiskunde.”
Veiligheidsscenario’s vooral op ervaring
Tijdens haar afstudeerproject in 2012 raakte ze op Lowlands in gesprek met crowdmanagers van het festival. Het verbaasde haar dat die voor het maken van veiligheidsscenario’s nauwelijks theoretische en wiskundige modellen gebruikten. Duives: “De veiligheidsscenario’s waren vooral gebaseerd op eerdere ervaringen. Terwijl zich op een festival ook onverwachte nieuwe situaties kunnen voordoen, soms zelfs levensbedreigende. Denk aan het drama van de Love Parade in Duitsland in 2010, waar 21 bezoekers werden doodgedrukt toen er paniek uitbrak. Sommige organisaties gebruiken wel modellen, maar die komen lang niet altijd overeen met de praktijk. Vaak omdat de algoritmes de complexiteit van de werkelijkheid niet goed genoeg benaderen.”
Real time inzichten en scenario’s
Met het verbeteren van algoritmes wil Duives crowdmanagers helpen om beter inzicht te krijgen in hoe mensen zich bewegen, welke keuzes ze maken en waar een menigte vastloopt. Op basis van die data ontstaan scenario’s die moeten leiden tot passende maatregelen, zegt Duives. “Denk aan het sturen van mensen naar een gewenste plek via een scherm of een sms’je aan festivalgangers om een bepaald deel van het terrein te mijden.”
Momenteel werkt Duives aan een Crowd Management Decision-support system in het Europese project CityFlows. Zo’n systeem schetst volgens Duives op basis van real time data verschillende scenario’s. “Je wilt de informatie hebben op het moment dat je nog kunt ingrijpen. Dat crowdmanagers op een scherm kunnen zien: dit is de huidige situatie, u kunt nu A, B of C doen. Als u op manier A ingrijpt, dan gebeurt er dit, als u kiest voor B, dan gebeurt er dit, enzovoorts.”
Campus Mobility Dashboard
Voor het vergaren van data over bewegingspatronen deed Duives de afgelopen jaren onderzoek op evenementen en plekken waar veel mensen samenkomen. “Op SAIL Amsterdam 2015 hebben we voor het eerst op grote schaal het bewegingsgedrag van mensen in kaart gebracht. Met sensoren konden we op een scherm zien waar het op een bepaald moment druk was en hoe mensen zich verplaatsten. Dat is allemaal volledig AVG-proof overigens, niemand is herkenbaar.”
Op de campus van de TU Delft wordt inmiddels een vergelijkbaar monitoringssysteem gebruikt, het Campus Mobility Dashboard (CMD). Duives: “Het CMD is een virtuele kopie, een zogenaamde digital twin van de universiteitscampus. Op het dashboard zien we met heat maps hoeveel mensen zich bijvoorbeeld tussen een faculteit en de aula bewegen. Vanwege corona is het nu nog rustig op de campus, maar zodra de fysieke lessen weer beginnen, zal het aantal bewegingen weer toenemen. Inzichten van het dashboard kunnen dan worden gebruikt om drukte te voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan het aanpassen van collegeroosters of invoeren van eenrichtingsverkeer.”
Bewegen in tijden van corona
De vraagstukken rondom corona maken Duives’ vakgebied naar eigen zeggen ‘relevanter dan ooit’. “Veel mensen snakken ernaar om weer samen te komen. We zijn afgelopen jaar dan ook vooral bezig geweest met de vraag hoe dat op een veilige manier kan, bijvoorbeeld in de binnenstad van Nijmegen in het project HeatTrack. Met sensoren brengen we in beeld hoe mensen zich in openbare ruimtes bewegen.”
Tool voor restauranthouders
Alle inzichten gebruikt Duives niet alleen voor het ingrijpen in verkeersstromen in de openlucht, maar ook voor bewegingen in gebouwen, zoals cafés en restaurants. Dat onderzoek heeft inmiddels geleid tot een speciale tool voor de horeca, de SamenSlimOpen-app. Duives: “In samenwerking met Universiteit Wageningen en Erasmus MC hebben we modellen van voetgangersbewegingen en virusverspreiding aan elkaar gekoppeld. Zo brengen we in kaart op welke plekken besmettingsrisico’s ontstaan, uitgaande van de aanwezigheid van één besmet persoon in een ruimte.”
In deze app, die beschikbaar gemaakt wordt in mei, kunnen restauranthouders hun eigen zaak programmeren en onderzoeken hoe ze hun deuren zo veilig mogelijk kunnen openen. De tool houdt rekening met de inrichting van een binnenruimte, interactie van gasten en mogelijke verspreiding van het virus.
Duives vindt het mooi dat ze met haar kennis en onderzoek kan bijdragen aan het mondjesmaat ‘heropenen’ van de maatschappij. Al snakt ze zelf ook naar volle festivals, pleinen en voetbalstadions. “Ik kan niet wachten tot we weer in grote massa’s bij elkaar kunnen komen. Al ga ik er zelf nooit echt helemaal tussen staan. Ik bestudeer mensen liever van een afstandje.”
