Technologie en geneeskunde groeien naar elkaar toe en op het raakvlak van beide wetenschappen ontstaat grensverleggende vernieuwing. Maar deze mix roept ook nieuwe ethische vragen op. Samantha Copeland van de faculteit Techniek, Bestuur en Management leidt de missie om ethiek zichtbaar en bespreekbaar te maken en vooral om het te gebruiken om tot duurzame innovatie te komen.

In iedere fase van ontwikkeltrajecten worden keuzes gemaakt die te maken hebben met waarden en normen. Ethiek helpt je hierover na te denken. De TU Delft loopt voorop in het toepassen van filosofie en ethiek binnen een technische universiteit. Er is ook veel aandacht voor in de samenwerking tussen de universiteit en medische centra. Volgens Samantha Copeland is dat erg belangrijk: “Bij de innovatie die deze samenwerkingen oplevert, zijn ethische conflicten onvermijdelijk. Dat is niet erg, want nieuwe ontwikkelingen roepen nu eenmaal nieuwe vragen op. Maar je moet vervolgens wel met die vragen aan de slag.” 

Wie bepaalt wat we moeten doen?

Door technologische innovatie veranderen bestaande zorgconcepten. “Neem bijvoorbeeld een app op je mobiele telefoon die continu data verzamelt en je zo preventief kan helpen gezond te blijven. Gezondheidszorg komt op deze manier heel dichtbij en wordt heel persoonlijk. Hoe veranderen technieken zoals dit ons idee over gezondheid, zorg en levensstijl? Maar ook, hoe gaan we om met al deze data? Hoe delen we dit op een verantwoorde manier met zorgverleners en onderzoekers? En als het algoritme van een app bepaalt wat we moeten doen, begrijpen de patiënt en ook de zorgverlener dan nog wel wat er precies gebeurt? Het zijn vragen die onderzoekers zichzelf zo vroeg mogelijk moeten stellen en tijdens het hele ontwikkelproces in gedachte moeten houden.”

Samantha heeft vanuit de TU Delft een overkoepelende rol als het gaat om ethiek bij medisch-technische onderzoeken. “Met mijn team helpen we deze onderzoeksgroepen bij het identificeren en beantwoorden van ethische vraagstukken. In medisch onderzoek wordt er van oudsher al veel discussie gevoerd over ethiek, dit heeft geleid tot een focus op protocollen en procedures. Nu er steeds meer technologische innovatie is op medisch gebied, moet ook aan die kant de ethiek zich ontwikkelen. We willen hiervoor letterlijk ruimte gaan creëren. Bijvoorbeeld door het opzetten van een ‘ethics lab’ om verschillende oplossingen uit te proberen. Daarbij betrekken we het liefst ook zorgverleners en patiënten. Want wanneer je duurzaam wilt innoveren in de gezondheidszorg moet je alle betrokkenen meenemen in je onderzoek. Ethiek helpt hierbij.”

Instrument in onze toolbox

Nu is ethiek vaak nog top-down gestuurd door middel van regels en toetsen. “Wij willen er naar toe dat het vanaf de start onderdeel is van hoe aan innovatie wordt gewerkt. Geen checklist meer, maar een instrument in de toolbox van een onderzoeker. Wanneer je ethiek goed gebruikt zorgt het ervoor dat mensen met elkaar nadenken en praten zonder dat er direct een oplossing hoeft te komen. Het doel is dan niet een go/no go moment, maar een manier om anders tegen problemen aan te kijken en je idee te verbeteren. Om onderzoekers te helpen hun doelgroep centraal te zetten en toe te werken naar duurzame impact op de lange termijn. Ontwerpen met ethiek als instrument biedt nieuwe kansen en mogelijkheden.”