De essentie van veiligheid

9 augustus 2021

De aftrap.. onze eerste blog van het Centre for Safety in Healthcare en ongetwijfeld één waar we over tien jaar met vertedering op terugkijken. Wat waren we jong, bevlogen en wie waren wij nou helemaal dat we dachten, dat we een verschil konden uitmaken voor de zorg? Maar dat is voor later zorg, eerst maar het nu. Toen ik mijn collega chirurgen vertelde dat ik de overstap ging maken naar de TU Delft en me ging bezighouden met veiligheid, kwamen er vooral vragende blikken terug. Wat ga je doen dan? Iets met techniek? Nog meer regels zeker? In de gemiddeld 15 milliseconde attentie spanne van een chirurg, moest ik proberen uit te leggen, wat ik dan ging doen. Dat zette me wel aan het denken. Want wat ga ik nou eigenlijk doen? Wat is dat dan, veiligheid? Ik had net enkele weken erop zitten dat ik met zweet op mijn rug, precies die vraag had zitten beantwoorden in een academische stapel papieren, maar nog altijd had ik de kern niet gevat. En toen herinnerde ik me een situatie uit mijn werk, wat precies was, wat ik voor ogen heb.

De situatie was best heftig, dus schroom niet om over te springen naar de volgende alinea als je daar niet van houdt. Ik was aan het werk op de IC en werd gevraagd om een jonge collega bij te staan bij een mevrouw, die net terug was van de operatiekamer. Een kwetsbare mevrouw, met een heleboel vervelende chronische aandoeningen en nu een ziektebeeld, die acuut levensbedreigend was. Na wikken en wegen werd besloten direct te opereren. Dat ging aanvankelijk boven verwachting goed. Tot het moment dat de bloeding in alle heftigheid weer begon. Wat er dan gebeurt, is een terugkerende scene in de zorg: tig mensen rond het bed, alle zeilen bijzetten, spullen halen, bellen, stethoscoop op de borstkas, rennende verpleegkundigen… een geroutineerde en professionele chaos. Mijn taak (als senior dokter) was de rode draad op te pikken en het besluit te maken, wat te doen. En dat was geen fijne rode draad. Hardop resumerend wat de situatie was, wat de opties waren en na spoedoverleg met de operateur, was de knoop door. We gingen stoppen. Het leven van deze mevrouw was niet meer te redden. Dat gezegd hebbende, daalde een stilte neer. De enige die zich roerde, was de mevrouw zelf, die nog enigszins wakker lag in haar bed. Een kwetsbare vrouw die angstig uit haar ogen keek, haar handen zoekend naar houvast en waar het leven zichtbaar uit weg trok. Op dat moment pakte een verpleegkundige, die net nog een zak bloed had staan leeg knijpen, resoluut een kruk, zette die naast het bed, pakte mevrouw haar hand, ging naast haar zitten en zei “We zijn bij je, je bent niet alleen”. Een ander dimde het licht en sloot de gordijnen. We gaven haar iets tegen de pijn. En ik vroeg aan luid pratende collega’s vlak naast ons, of ze het gesprek elders konden voortzetten. 

Wat was er nou gebeurd? Wat er gebeurde, was dat deze verpleegkundige precies dat deed, wat op dat moment en in deze situatie, het juiste was. Zonder aarzeling. Dat haar collega’s dit zagen en meehielpen de laatste minuten leven van deze vrouw menswaardig te maken. Dat ik mijn collega’s aansprak op hun gedrag en dat zij begrepen, dat de terechtwijzing uitsluitend om deze mevrouw ging. Dat er rust en eerbied was voor dit laatste moment, hoe vaak we het ook al eerder hadden gezien en meegemaakt. Dat is voor mij de essentie van veiligheid in de zorg.