Pak een potlood en papier
Wat heb je nodig als industrieel ontwerper? Wat zijn je belangrijkste instrumenten? Potlood en papier, stelt Nik Shahman. Hij onderzocht het nut van schetsen in een ontwerpteam en promoveert 22 december op zijn onderzoek.
Je brein voor je neus
Nik Shahman houdt van tekenen. Zijn hele leven al: als kind maakte hij schetsjes waar hij maar kon. Tekenen bevordert de creativiteit, is zijn ervaring: ‘Je visualiseert wat je in je geest voor je ziet, waardoor je het idee niet vergeet. Je vertrouwt je brein als het ware toe aan het papier. Daarmee creëer je in je geheugen ruimte voor nieuwe ideeën. En vervolgens leidt de schets voor je neus ook weer tot nieuwe ideeën.’
Hij gelooft in het traditionele schetsen, met potlood en papier, dus niet digitaal, want dan moet je je weer allerlei programmatuur eigen maken. Nee, gewoon het meest basale, spontane schetsen, want dat komt rechtstreeks uit het brein, zo op papier.
Heen en weer
Na het behalen van zijn bachelor’s in Maleisië ging Shahman aan het werk als freelance ontwerper en tutor aan de universiteit. Al snel bood de Maleisische overheid hem een beurs aan, waardoor hij aan de universiteit van Loughborough in Groot-Brittanië zijn master’s degree kon halen. Shahman promoveerde tot universitair docent industrieel ontwerp aan de universiteit van Maleisië Kelantan en een nieuwe beurs volgde, waardoor hij promotieonderzoek kon gaan doen in Delft. Het onderwerp was snel gevonden: tekenen, want daar ging zijn ontwerpershart naar uit.
Lees de thesis van Nik Shahman:
‘Schetsen is een unieke manier om te communiceren in een ontwerpteam’, stelt Shahman. ‘Zodra je iets visualiseert, wordt de discussie duidelijker. Een schets is dus vaak het vertrekpunt bij het ontwerpen.’ Shahman wilde weten hoe dit precies werkte. Hoe groot is eigenlijk de rol van schetsen bij het ontstaan van een ontwerp? Hoe beïnvloedt tekenen de manier van communiceren, en dan vooral het komen tot een gedeeld begrip in designteams? Shahman zette voor zijn onderzoek zes groepjes op met designstudenten. Drie van de groepjes mochten uitsluitend communiceren via schetsen; ze mochten er niet bij praten: de stille tekengroepen. De andere drie groepjes mochten schetsen én praten: de verbale tekengroepen. Alle groepjes kregen dezelfde opdracht: kookgerei ontwerpen voor blinden voor gebruik op de camping. Ze kregen ook allemaal evenveel tijd. Hij wilde weten in hoeverre de ideeën uitgewerkt konden worden met louter schetsen.
Meer dan 1000 woorden
De onverwachte uitkomst: de groepen produceerden allemaal ongeveer evenveel schetsen, maar de ‘stille groepen’ kwamen sneller tot bruikbare ideeën. De ‘praatgroepen’ verloren door de verbale communicatie namelijk ook kostbare tijd, want de gesprekken gingen al snel over andere dingen dan de opdracht. Het onderstreept het belang van tekenen: het is een efficiënte manier om als team tot een ontwerp te komen, efficiënter dan praten. Vooral in de conceptuele fase van het ontwerp, het vertrekpunt dus, is schetsen belangrijk, vond Shahman in zijn onderzoek. In zijn proefschrift schetst Shahman een theoretisch kader om in een designteam al tekenend tot een gedeeld begrip te komen. Want daar draait alles om in een team, een gedeeld begrip.
Grensoverstijgend
Shahman is thuis, in Maleisië. Vanwege de coronapandemie mag hij het land niet verlaten. Op de achtergrond klinken kinderstemmen: zijn twee dochtertjes, die een verlengde kerstvakantie hebben, ook vanwege de coronacrisis. ‘Stoort het je?’ vraagt hij vriendelijk. ‘Ze moeten zo naar bed.’ Ook de verdediging van zijn proefschrift, ‘The Role of Sketching on Shared Understanding in Design’, doet hij dus vanuit Maleisië. Die verdediging wordt een internationale gelegenheid: in de promotiecommissie zijn, naast Nederland, ook Zweden en Duitsland vertegenwoordigd in een videovergadering.
Juist in deze tijd is tekenen zo belangrijk, benadrukt hij: juist nu ontwerpteams niet in dezelfde ruimte kunnen zitten moeten ze met schetsen tot een gedeeld begrip komen. ‘Je kunt wel over een rechthoek praten, maar hoe groot is die rechthoek dan? En wat zijn de verhoudingen?’ Die schetsen hoeven niet mooi te zijn, benadrukt hij. ‘Het maakt me nooit uit als schetsen lelijk zijn. Mooi of lelijk, ze blijven het wapen van de ontwerper.’
