In de huidige maatschappij nemen burgers steeds vaker een nieuwe rol in ten opzichte van de overheid en het bedrijfsleven in het leveren van producten en diensten zoals energie en transport. Denk aan burgerinitiatieven zoals buren die gezamenlijk windturbines aanschaffen, woningruil via Airbnb en vervoer middels Über. De bestaande publieke structuren worden door dit soort initiatieven uitgedaagd en dat levert spanning op tussen de publieke sector en dit soort initiatieven. Want wie is waarvoor verantwoordelijk? En hoe zorg je dat publieke waarden als gelijkheid, rechtvaardigheid en privacy worden gewaarborgd in deze initiatieven die niet gereguleerd zijn? “Dit soort vragen staan centraal in het NWO-MVI project ‘Governing crowd-based innovation (CBI)’”geeft projectleider Eefje Cuppen aan. “Onderzoek naar dit soort initiatieven vanuit economisch en innovatie perspectief is al eerder gedaan, maar deze invalshoek is uniek.”
Energie, logistiek en water
Crowd-based innovations schieten overal de grond uit. In dit onderzoek worden ontwikkelingen binnen drie verschillende topsectoren met elkaar vergeleken. Eefje Cuppen doet onderzoek naar de energiesector, Bram Klievink buigt zich over de logistieke sector en Neelke Doorn kijkt naar de watersector. Per sector worden casestudies gevolgd. Cuppen: “We gaan onderzoeken hoe deze initiatieven, maar ook overheden, toezichthouders et cetera, omgaan met conflicten die ontstaan daar waar deze initiatieven bestaande structuren ‘ontmoeten’.” Door te kijken naar verschillende CBIs in de drie sectoren en daarnaast interventies te ontwerpen en te testen, willen de onderzoekers beter zicht krijgen op welke vormen van regulering, samenwerking en toezicht nodig zijn om te zorgen dat CBIs daadwerkelijk leiden tot maatschappelijk verantwoorde innovaties waarin publieke waarden zijn opgenomen.
Experiment Jouliette
Een van de casestudies die binnen de energiesector wordt gevolgd, is het experiment ‘Jouliette’ van netbeheerder Alliander. Het betreft een energiemunt die werkt met blockchain technologie. Met de munt hebben de bewoners beschikking over lokaal geproduceerde energie die onderling gedeeld wordt. Het experiment onderzoekt of het inzetten van blockchain bijdraagt aan sociale innovatie en of bottom-up initiatieven kunnen bijdragen aan de transitie naar 100% circulaire energie. Cuppen: “Jouliette biedt een fantastisch kans voor onze onderzoekers om inzicht te krijgen in het reilen en zeilen van een zo’n innovatief lokaal energiesysteem. We kijken wie wel en wie niet aan tafel zitten en volgen wie wat waarom doet met interviews en observaties. We spreken niet alleen met de betrokkenen, maar ook met partijen die niet meedoen om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de impact van dit experiment.”
Uitdagingen
Wat gebeurt er als een groep mensen in het geval van Jouliette ‘off the grid’ gaat? Hoe zit het dan met de vaste kosten van het bestaande energienet? Worden die dan opgehoogd voor bestaande klanten om het gat te vullen van diegenen die een eigen systeem optuigen? Leidt dit niet tot een ongelijkheid tussen verschillende bevolkingsgroepen? Dit zijn vragen waarmee de onderzoekers aan de slag gaan. “Een CBI systeem moet niet alleen kunnen anticiperen op een veranderende context, maar ook op veranderende waarden. Want waarden waar nu misschien weinig aandacht voor is, kunnen op de langere termijn wel belangrijk gevonden worden, zoals bijvoorbeeld de waarde ‘duurzaamheid’. Hoe waarborg je dit soort zaken? Dat zijn interessante uitdagingen in dit project.” Uiteindelijk moet het onderzoek resulteren in een algemeen sturend kader voor maatschappelijk verantwoorde innovaties en specifieke sturende interventies voor een aantal concrete CBIs. De eindresultaten worden in 2021 verwacht.
Crowd-based innovaties
Onder de vlag van de gig economy, deeleconomie, maker movement of participatiesamenleving ontstond rond 2015 een explosie van innovaties die de wereld op zijn kop zou zetten en het individu aan het roer. Wat deze innovaties gemeen hebben is dat individuen gezamenlijk rollen overnemen van bedrijven en overheden. Wij noemen ze daarom crowd-based innovaties (CBIs).
In het magazine Crowd-Based Innovaties worden een aantal nieuwe rollen uiteengezet:
Lees het magazine:
Eefje Cuppen
Meer informatie
Eefje Cuppen is hoogleraar Governance of Sustainability aan de Universiteit Leiden en voormalig universitair hoofddocent bij de sectie Organisation & Governance binnen de afdeling Multi Actor Systems (MAS). Lees meer over het project Governing crowd-based innovation.
