Verslag

Kennis over kennis - KIS Masterclass over Kennis co-creatie

Oude kennis- en onderzoeksmodellen volstaan vaak niet meer. Want hoe richt je bijvoorbeeld duurzaam waterbeheer in? Dat vergt een benadering vanuit allerlei invalshoeken. Hoog tijd om meer kennis te vergaren over kennis. In de masterclass van KIS over Kennis co-creatie namen professor John Grin (Universiteit van Amsterdam) en Femke Merkx (KENNIScoCreatie) de deelnemers mee in deze nieuwe manier van kennisvergaring en onderzoeken. 
Met het recent verschijnen van de nota Kennisbeleid en de Strategische kennis en innovatieagenda bleek deze masterclass een zeer urgent thema te hebben. Professor John Grin neemt ons mee in de geschiedenis van het onderzoek doen: die van de gescheiden werelden tussen wetenschap en beleid naar de overgang richting strategische wetenschap. Deze laatste is gericht op vooruitgang en beheersing. ‘We willen de werkelijkheid zo begrijpen zodat we haar kunnen beheersen.’ De strikte scheiding tussen politiek en wetenschap is niet meer houdbaar in de huidige tijd, aldus John. Wetenschap en politiek gebruiken én beïnvloeden elkaar. ‘Rolzuiverheid moet je ook niet willen, het gaat om de interactie.’

Gezag

Vroeger had je als wetenschapper automatisch gezag, iets wat vandaag de dag is afgebrokkeld. Dit komt mede doordat wetenschap ook wordt ingezet om bepaalde standpunten te bevestigen of weerleggen, legt John uit. Je moet als wetenschapper het gezag nu echt verwerven: ‘Denk bijvoorbeeld aan het baarmoeder-halskanker advies van het RIVM - waar experts niet werden vertrouwd.’ 

Probleembeleving

John voegt toe dat we over het algemeen in de samenleving bezig zijn met discussies rondom probleemoplossingen. Maar bijvoorbeeld een discussie over het vinden van een gezamenlijk doel vindt heel weinig plaats. Wat is het vraagstuk in plaats van: dit is het probleem en hoe lossen we het op? Ook het nagaan van de probleembeleving in plaats van puur naar de condities te kijken, is van groot belang volgens John.
Co-creatie
In Kennis co-creatie kun je goed ingaan op wat precies het vraagstuk en de context is. Ook kun je handelingsgerichte kennis meenemen, legt John uit. Het is dan ook een proces waarin beleidsmakers en wetenschappers meestal projectmatig samenwerken met het oog op de resultaten die voor hen allen van belang zijn. Waarom het relevant is om co-creatie te hebben? John houdt het dicht bij huis: ‘U beheerste het water. Maar nu is er een paradigma shift richting het leven met water. We laten ons dicteren door het water. Onze manier van leven is ook een variabele geworden in plaats van alleen het water zelf. Dan kun je niet alleen met die formele kennis uit te voeten.'

Ongestructureerde problemen

Femke Merkx geeft vervolgens aan dat Kennis co-creatie met name goed toe te passen is als er een zekere urgentie heerst bij ongestructureerde problemen (we weten niet wat er aan de hand is en er spelen heel veel conflicterende belangen), slecht gestructureerde problemen (oplossing van probleem creëert een nieuw probleem) en matig gestructureerde problemen (belangentegenstelling speelt een rol). Vervolgens geeft ze een aantal voorbeelden waar Kennis co-creatie een succes is geweest.
‘Je ziet dit in de discussie waterveiligheid versus natuurwaarden. Dit was een slecht gestructureerd probleem. Door Kennis co-creatie is daar "building with nature" uitgekomen om de tegenstellingen op te lossen.’

Marjolein van Gelder: op weg naar strategische wetenschap

Beschermde ruimtes

Femke geeft aan dat er wel beschermde ruimtes nodig zijn: ‘Met name aan de wetenschappelijke kant, waar onderzoekers worden afgerekend op publicaties.’ Dit levert namelijk niet altijd direct publicaties op. Ook vraagt het om integratie aan de beleidskant: ‘Verschillende beleidsterreinen moeten gezamenlijk een vraagstuk aanvliegen.’ Kennis co-creatie vraagt ook om communicatieve vaardigheden want men moet een gezamenlijke taal kunnen spreken, aldus Femke. Ook vergt het reflexieve waarden. Je moet voortdurend reflecteren op wat je aan het doen bent. 
John voegt tijdens de discussie nog toe: ‘Er is natuurlijk al allerlei interactie tussen praktijk, kennis en beleid. Dat is soms historisch zo gegroeid, wordt ingegeven door belangen, etc. Maar als je erover nadenkt en het beter en bewust ontwerpt, kun je veel effectiever zijn. Bijvoorbeeld door een goede stakeholdersanalyse uit te voeren en de contextfactoren goed en slim mee te nemen.”

Beide sprekers drukken ons op het hart: Kennis co-creatie is een vak. Maak dan ook gebruik van kennis van experts op dit gebied.