De zaak - Bram Ellens
Internetondernemer Bram Ellens besloot zich zes jaar geleden op het kunstenaarschap te richten. In zijn tentoonstelling Robots in captivity werkt hij samen met wetenschappers, kunstenaars en filosofen.
Drie tuimelauto’s rijden non-stop tegen tralies, drones fladderen wild zoemend door een vogelkooi en een geketende robotarm rammelt wanhopig aan zijn kettingen. Dankzij hightech hardware en software bewegen de robots van Bram Ellens als gekooide dieren. Dat roept emoties op bij bezoekers. En dat is precies de bedoeling, want Ellens onderzoekt in deze tentoonstelling de relatie tussen mens en robotica. De opkomst van artificial intelligence, die hij van dichtbij meemaakte in zijn werk bij internationale techbedrijven in o.a. Silicon Valley, vindt hij zowel fascinerend als verontrustend. “Vrijwel alles wordt met een winstoogmerk ontwikkeld. Hoe ethisch is dat, wie houdt de controle over de algoritmes?”
De robots van Ellens lijken afgedankt en getraumatiseerd en wekken een gevoel op. Dat maakt de tentoonstelling een perfect living lab voor het onderzoeksproject Acting like a robot van de Universiteit Utrecht, de Vrije Universiteit en Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. “Er zitten hier twee promovendi uit de groep van professor Maaike Bleeker, om vanuit een andere benadering (namelijk kunst en theater) het gedrag van robots te ontwikkelen zodat ze dichterbij de mens komen te staan.” Zo wordt bijvoorbeeld ‘Jan, een ontsnapte AI ontwikkeld door het Amerikaanse leger’, steeds slimmer door de reacties van bezoekers te monitoren in zijn poging om zich uit zijn vitrine te laten bevrijden.
In internetondernemingen wordt vrijwel grenzeloos geïnvesteerd, in de kunst in het leuren en sleuren
Naast wetenschappers en studenten werken ook kunstenaars en filosofen samen met Ellens aan de ontwikkeling van de robots. “In mijn vorige leven werkte ik veel met ontwikkelaars, aan dingen die nog niet af waren. Dat doen we hier ook, we geven ruimte aan het experiment.”
Het nieuwe ondernemerschap in de kunsten zet Ellens aan het denken. “Het is confronterend om te ervaren hoe de maatschappij tegen kunst aankijkt, in vergelijking tot hoe er tegen start-ups wordt aangekeken. In internetondernemingen wordt vrijwel grenzeloos geïnvesteerd, in de kunst in het leuren en sleuren. Een totaal andere waardering. Bij de start van dit project heb ik cultuurfondsen aangeschreven, maar viel ik tussen wal en schip. De financiering is op allerlei manieren tot stand gekomen. Door sponsoring van Husqvarna, uit eigen zak - ik werk een dag in de week op de Zuidas - en door handel: op zoek naar een industriële robotarm stuitten we op een bedrijf dat zes robotarmen uit een faillissement aanbood. Die hebben we gekocht en weer verkocht, onder andere in Dubai. Daarmee konden we er een bekostigen voor de expositie.”
De tentoonstelling Robots in captivity is tot 9 januari 2022 te zien in buitenplaats Doornburgh in Maarssen. Meer informatie: buitenplaatsdoornburgh.nl
| Bedrijf: | Bram Ellens |
| Product: | kunst |
| Studie: | Technische bestuurskunde |
| Aantal werknemers: | 1,5 (een softwareprogrammeur en operationeel chef) |
| Omzet: | € 78.000 (met aftrek van kosten min € 12.000) |
| Over vijf jaar? | “Het zou mooi zijn om break-even te draaien, en nog steeds dit gekke werk te kunnen doen.” |