Verplegend personeel is veel minder te spreken over de omstandigheden in ziekenhuizen dan de patiënten die er in liggen. Dat blijkt uit een promotieonderzoek van AnneMarie Eijkelenboom. Dat komt vaak door een mismatch tussen gebouwontwerp en gebruiker.

Naar het welbevinden van ziekenhuispatiënten is veel onderzoek gedaan, terwijl over dat van het personeel weinig bekend is. Hoog tijd dat daar wat aan verandert, vond Eijkelenboom. In een uitgebreide enquête voelde zij 556 ziekenhuismedewerkers aan de tand over hun werkomstandigheden. Veel respondenten blijken ontevreden met temperatuur en daglicht in de polikliniek waar ze werken en vinden de lucht te droog. Liefst de helft van de respondenten heeft last van droge ogen, meer dan een derde kampt met hoofdpijn. Ook het sociale comfort is volgens een derde van de geënquêteerden niet best. Ziekenhuismedewerkers ervaren te veel afleiding en te weinig privacy. “Ziekenhuizen scoren beduidend slechter dan kantoren”, zegt Eijkelenboom, die architect is bij EGM Architecten. “Het moet echt beter.”

Binnenmilieu

Ze bezocht zes ziekenhuizen en ging langs in 127 kamers, om correlaties tussen klachten en gebouwkenmerken te bepalen. Daaruit blijkt dat klachten vaak gerelateerd zijn aan het ontwerp van het gebouw. Het ontbreken van een raam naar de gevel of de gang kan bijdragen aan hoofdpijn, voldoende daglicht is erg belangrijk. Last van droge ogen is meestal gerelateerd aan gebouwkenmerken die de binnenlucht beïnvloeden, zoals de toepassing van een warmtewiel of een te lage schoonmaakfrequentie van ventilatieroosters. Minder dan één keer per maand de borstel erop is een slecht idee, blijkt uit het onderzoek. Want het is al langer bekend dat een slecht binnenmilieu ook negatieve gevolgen heeft voor het ziekteverzuim.

Kantoorruimtes scoren lager

Nadere bestudering van de enquêtegegevens toonde aan dat tevredenheid over temperatuur, geluid en lichtinval sterk samenhangt met het type ruimte waarin iemand werkt. De tevredenheid met het comfort bleek het hoogst in de spreek- en onderzoekkamers, terwijl die op de kantoorafdelingen het laagst lag. “De verklaring is mogelijk dat aan het ontwerp en de inrichting van een spreekkamer meer aandacht wordt besteed, omdat er patiënten komen”, denkt Eijkelenboom. Kantoorruimtes scoren laag wegens een gebrek aan privacy en te veel afleiding. In de coronatijd kwamen er zorgen van de medewerkers over ventilatie en gebrekkig contact met patiënten bij.

Balans zoeken

Eenvoudige vuistregels hoe het beter kan zijn er niet, blijkt uit het onderzoek. Ziekenhuizen doen hun best om de lucht in de vaak omvangrijke gebouwen goed te bewerken, maar klachten over droge lucht zijn er niet minder om. “Het is voor ziekenhuizen lastig om daarbij de balans te vinden tussen comfort en duurzaamheid.”

Elke medewerker heeft bovendien een eigen opvatting over wat comfortabel is. Om hier recht aan te doen zijn profielen gemaakt, waardoor beter inzicht ontstaat in de samenhang tussen voorkeuren voor comfort, werk, en gezondheid. Hieruit blijkt bijvoorbeeld dat zij die veel klachten hebben ventilatie heel belangrijk vinden, terwijl diegenen die lang achter elkaar in dezelfde ruimte werken daglicht belangrijk vinden.

Als mensen controle over hun eigen omgeving hebben en het gebouw flexibiliteit biedt – ook op microniveau, doe je het meest recht aan ieders persoonlijke voorkeuren. “Als medewerkers een raampje of deur kunnen openzetten, de thermostaat een paar graden kunnen aanpassen en zich kunnen verplaatsen naar een andere – prettiger – ruimte, draagt dat bij aan de beleving van comfort”, zegt Eijkelenboom. “Mensen passen zich aan hun omgeving aan, maar dat gaat beter als zij ook de ruimtes kunnen aanpassen.”

Gepubliceerd: oktober 2021

Meer informatie

• Proefschrift 'Understanding comfort and health of outpatient workers in hospitals, a mixed-methods study'

Het promotieonderzoek werd mogelijk gemaakt door medefinanciering door Daikin Nederland en het beschikbaar stellen van tijd door EGM architecten.