Op het HittePlein van The Green Village zijn de zomermetingen van het boomtranspiratie-onderzoek inmiddels al bijna ten einde. Zolang de temperatuur boven de 20 graden blijft zal de transpiratie van vijf bomen worden gemonitord. De onderzoeken op het HittePlein richten zich onder meer op twee belangrijke vragen: 1) Hoeveel water kan een boom maximaal verdampen? En 2) Wat is de impact van deze verdamping op de hittestress in stedelijke gebieden?

De oorsprongelijke versie van dit artikel staat op de website van The Green Village.

Het promotieonderzoek van Eva Stache (TU Delft, faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen) is erop gericht in kaart te brengen hoe bomentranspiratie bij kan dragen aan verkoeling, en dus vermindering van het Urban Heat Island Effect (stedelijk hitte-eiland effect). Daarnaast onderzoeken Lea Hartmeyer en René van der Velde (TU Delft, faculteit Bouwkunde) vanuit het i-Tree 2.0-NL project o.a. onder welke omstandigheden van invloed zijn op de transpiratie van de bomen en hoe deze gegevens verwerkt kunnen worden in software en transitiestrategieën.

De onderzoeken zijn van cruciaal belang om te begrijpen wat de ideale omstandigheden zijn voor boomtranspiratie, en daarmee de verkoeling die bomen in stedelijke omgevingen kunnen bieden. Bomen spelen een vitale rol in het verkoelen van steden, die door klimaatverandering en het bijkomende Urban Heat Island-effect steeds warmer worden. Onderzoeker Lea Hartmeyer legt uit: “Bomen functioneren als natuurlijke airco’s in de stad. We weten dat bomen de stad kunnen verkoelen, maar niet precies hoeveel, en we weten ook niet wat de verschillen zijn tussen verschillende bomensoorten.”

Het Hitteplein als openlucht-laboratorium

Tijdens deze meetcampagne worden verschillende boomsoorten op het HittePlein onderzocht, waaronder de berk, linde en plantaan omdat dit de meest voorkomende straatbomen in Nederland zijn. Deze bomen zijn geplaatst in bakken op weegschalen om nauwkeurig te meten hoeveel water ze via hun bladeren verdampen. De bakken zijn bedekt met een doek van kokosvezel, waardoor verdamping van water uit de bodem wordt geminimaliseerd. Op de bomen en de bladeren zijn sensoren geplaatst die de bladtemperatuur en luchtvochtigheid meten. Zo kunnen de onderzoekers zien hoeveel water de bomen overdag transpireren en hoe dit verschilt met de nacht.

Samen met studenten van Civiele Techniek is Lea druk in de weer met een LiDAR scanner. Dit apparaat maakt een zogenoemde puntenwolk van de boom en zo kan het oppervlakte bladeren bepaald worden. Ze licht verder toe: “Het is tof om echt te zien dat de boom leeft en slaapt. Overdag transpireren bomen veel water en 's nachts stopt dat weer. Vandaag onderzoeken we of er een verband is tussen de hoeveelheid bladoppervlakte en de hoeveelheid verdamping. Dit wordt ondersteund door studenten die helpen met het meten en de berekeningen.”

Tijdens de meetcampagne worden de bomen per keer eenmalig water gegeven en het startgewicht genoteerd. Vervolgens staat de afname van het gewicht gelijk aan de hoeveelheid water die verdampt is uit de bladeren van de boom. Daar worden dan weer verbanden onderzocht tussen luchttemperatuur, luchtvochtigheid, bladtemperatuur en het moment van de dag. Lea vertelt: “Het HittePlein op The Green Village is een perfecte plek voor dit onderzoek, met name door alle data infrastructuur vol met sensoren die hier al lag.”

Implicaties van het onderzoek

Het onderzoek zal met data onderbouwen hoeveel water bomen kunnen verdampen op een dag. Zo is uit de eerste resultaten al gebleken dat een jonge plantaan wel 60 liter water op een dag kan verdampen. Deze informatie is belangrijk voor meerdere redenen. Ten eerste zorgt verdamping van de boom natuurlijk voor verkoeling. Daarnaast is een onderdeel van dit onderzoek ook om de vertaalslag te maken voor volwassen bomen die al in de grond staan. Als bekend is hoeveel water een bepaalde soort boom verdampt, en dus hoeveel deze bijdraagt aan verkoeling, kunnen gemeenten en gebiedsbeheerders gerichte keuzes maken over welke bomen waar te planten.

Promovendus Eva Stache: “We willen de komende vijf jaar onderzoek doen naar bomen op The Green Village. Het zou mooi zijn als we elke nieuwe boom die op de TU Delft Campus wordt aangeplant, eerst op The Green Village kunnen onderzoeken. Zo bouwen we aan een mooie bomendatabase voor verder onderzoek.”

Gepubliceerd: september 2024

Meer informatie

• De afbeeldingen in dit artikel zijn eigendom van The Green Village.
• Ook onderzoek doen op het HittePlein? Neem vooral contact op.
• Lees ons vorige artikel over de aanleg en de doelstelling van het Hitteplein: Hoe maak je open, verharde ruimte in de stad klimaatbestendig?