Chinese steden groeiden de afgelopen decennia zo spectaculair dat de overheid het vaak niet kon bijbenen. Shanghai ontwikkelde een masterplan, maar dat werd door de starre uitvoering en verknipte bevoegdheden geen succes, constateert promovendus Jinghuan He. (Maandag 9 februari, 10.00, Aula TU Delft).
Het Shanghai Masterplan 1999-2020, beter bekend als ‘Plan 1999’, had tot doel orde te brengen in de chaos van voortdurende stadsuitbreidingen. Om een idee te geven: in dertig jaar tijd verdubbelde het aantal stadsbewoners tot ongeveer 24 miljoen en dijde het stedelijk areaal uit van 644 tot 2.860 vierkante kilometer. Het platteland werd opgeslokt, de randen van de stad werden in hoog tempo volgebouwd zonder dat dit gebeurde volgens een rationeel plan. Het masterplan moest daarin verandering brengen. Met zijn heldere doelstellingen over te bouwen woningaantallen en specifieke functies voor specifieke locaties was Plan 1999 een voorbeeld voor andere Chinese metropolen.
En toch werd het geen succes, constateert Jinghuan He in haar promotieonderzoek Evaluation of Plan Implementation: Peri-urban Development and the Shanghai Master Plan 1999-2020. Daarin doet zij systematisch onderzoek naar de relatie tussen plan en implementatie. Conclusie: de werkelijke aantallen benodigde woningen bleken veel groter dan eind jaren negentig was voorzien. Planmatig werken liep daarom onvermijdelijk mis. Van de in 1999 voorziene urbane structuur met lokale centra – een Randstadachtig conglomeraat - kwam niets terecht. Nog steeds is Shanghai een stad met één centrum. Er omheen ligt een zee van bebouwing waar mensen wonen die het leven in het dure stadshart niet kunnen betalen. De periferie werd volgebouwd met woon- en industriële complexen, van groene ruimtes bleef weinig over.
Waar het mis ging? In ieder geval speelde de verdeling van bevoegdheden een rol, constateert He. Weliswaar is Shanghai verdeeld in negentien districten, maar besluitvorming over stedelijke ontwikkeling gebeurt grotendeels vanuit het stadhuis. Delegeren van bevoegdheden gebeurt slechts mondjesmaat.
Verder rijden verschillende gemeentelijke diensten elkaar in de wielen. Het Urban Planning Bureau is verantwoordelijk voor ruimtelijke planvorming. Maar dat opereert los van het Land Use Bureau, dat verantwoordelijk is voor de verkoop van landgebruiksrechten. Omdat dit bureau de gebruiksrechten voor de groene wiggen in de stad voor veel geld verkocht aan projectontwikkelaars, bleef er van de geplande groene longen van de stad weinig overeind. “Dit kan en moet anders en beter”, gelooft He. “Een betere integratie van beide departementen kan ervoor zorgen dat dergelijke ontwikkelingen elders worden geaccommodeerd.” De overheid zou ontwikkelaars met goede ideeën moeten omarmen. “We zijn in China gewend om alles te plannen en kunnen dat ook goed, maar op die manier verlies je de grote kansen die de markt brengt.”
De promovendus stelt verder dat grote Chinese steden zouden moeten werken met een flexibel stedelijk masterplan. Dus zonder exacte woningaantallen per locatie. Consequent rationeel bouwen volgens een masterplan dat meer dan tien jaar eerder is vastgesteld werkt nou eenmaal niet in een ongeremde, dynamische metropool als Shanghai.