Een goed landschapsontwerp vereist effectieve middelen om ruimtelijke kenmerken te begrijpen en erover te communiceren. Promovendus Mei Liu ontwikkelde er analytische kaartmethoden voor. Deze helpen ontwerpers te doorzien hoe de ruimte is georganiseerd en welke ordeningsprincipes zorgen voor een uitgebalanceerd ontwerp.

Een wandeling door het Vondelpark leert dat dit in 1865 geopende stadspark feitelijk een opeenvolging van ruimtes is. In een bepaald ritme komen grasvelden, waterpartijen en bomengroepen voorbij. “Bij het analyseren van de architectonische compositie komt het onderliggende mechanisme tevoorschijn”, zegt Mei Liu. “Als we dat kunnen begrijpen, kunnen we beter evalueren of de ontwerpdoelstellingen zijn bereikt. Het ontwerpproces wordt controleerbaar.” 
In het promotieonderzoek draait het allemaal om het “intersubjectief” interpreteren van landschapsruimten en het bepalen of ruimtelijk-visuele kenmerken goed geconstrueerd zijn. Liu vat de relevante woordenschat samen in ruimtelijk-visuele termen, zoals "opeenvolging", "oriëntatie", "continuïteit" en "complexiteit". Ze gebruikt een breed scala aan kaarttechnieken om ze te analyseren, interpreteren en visualiseren. Dit biedt een feitelijke basis om deze abstracte beschrijvingen te vertalen naar echte ruimtelijk-visuele organisaties.

Geodata

In haar ruimtelijke analyses kijkt de Chinese onderzoekster grondig naar de ordening van ruimtelijke en visuele elementen. Sommige ruimtes zijn open, andere juist gesloten. Die afwisseling voorkomt dat de bezoeker die erdoorheen wandelt verveeld raakt, bij iedere bocht kan weer een verrassing wachten.
Het succesvolle ontwerp van het Vondelpark kwam anderhalve eeuw geleden misschien intuïtief tot stand, maar technieken uit de 21ste eeuw maken nu een gedetailleerde 'zichtbaarheidsanalyse' mogelijk. Daarbij is met geodata en GIS platforms tot op de millimeter nauwkeurig vast te stellen hoe open of gesloten een landschap is. In een serie kaartjes die ze maakte van het langgerekte Amsterdamse stadspark zijn de zeer open ruimtes paars ingekleurd, de meer gesloten delen zijn groen of geel. Liu gebruikte cameratechnieken om te volgen wat de ogen van de bezoeker waarnemen en welke elementen aandacht trekken. Ze raadpleegde ook foto's, kaarten, tekeningen en 3D modellen. Zo ontstaat een compleet beeld van wat de bezoeker ervaart bij een wandeling vanuit verschillende richtingen. “Je kunt daardoor beter doorzien hoe het park is ontworpen, wat de visuele kwaliteit is en waarom dat werkt. Als dat inzichtelijk is, is het ook elders toepasbaar.”
Is het eindresultaat niet dat je overal een Vondelpark krijgt? Nee, onderstreept Liu, het gaat om de analysemethodes. Die kunnen helpen om een ontwerp te maken dat voldoet aan de vooraf gestelde doelen en aan de uitdagingen van de locatie.
Liu gebruikte diverse softwaretools om tot een geïntegreerde analyse te komen. De meest veelbelovende techniek is waarschijnlijk een puntenwolk. Dat vergt veel rekenkracht, maar als die beschikbaar is, zijn de ontwikkelde methodes ook bruikbaar voor analyse van overstromingsrisico's en andere dynamische systemen. Het kan helpen bestaande landschapsontwerpen te verbeteren zonder dat ruimtelijke kwaliteiten verloren gaan. Dat kan ook van pas komen bij noodzakelijke ingrepen in verband met bodemdaling of klimaatverandering. Liu: “Kaarttechnieken kunnen een geweldig hulpmiddel zijn.”  

Gepubliceerd: januari 2021

Meer informatie

• Proefschrift 'Mapping landscape spaces'