Kunstmatige intelligentie kan een handje helpen bij erfgoedbehoud. Het kan de meningen van het publiek en van wetenschappers analyseren en vaststellen in hoeverre deze worden weergegeven in beleidsdocumenten. In haar promotieonderzoek ontwikkelde Mahda Foroughi er een methodiek voor. “Volgens de omgevingswet wordt publieksparticipatie verplicht bij veel erfgoedontwikkelingsprojecten. Een AI-model kan een krachtig hulpmiddel zijn voor de beleidsadviseurs die dit toekomstige beleid moeten begeleiden.”

Als erfgoedexpert weet Foroughi dat publieksparticipatie een tijdrovend proces is als dat gebeurt via enquêtes of peilingen. Dat moet slimmer kunnen, bedacht ze. “Mensen geven hun mening over van alles via sociale media, ook over de gebouwde omgeving”, zegt ze. “Ik ben daarom ook gaan kijken naar gebouwen en constructies die mensen becommentariëren. Daarnaast heb ik onderzocht wat ze er leuk of juist niet leuk aan vinden.” 
Een simpele ‘like’ is voor haar onderzoek niet voldoende, het gaat om uitgebreidere reacties. 

Aan de hand daarvan valt te constateren of toeristen, bezoekers en lokale bewoners een erfgoedsite zoals Kinderdijk bijvoorbeeld waarderen om zijn schoonheid of om zijn historische waarde. Ze koppelde haar bevindingen aan de meningen van erfgoedexperts in wetenschappelijke studies. Ze bestudeerde daarvoor een groot aantal peer-reviewed artikelen uit een gespecialiseerde database. Haar AI-model hielp vervolgens om te onderzoeken in hoeverre deze meningen van stakeholders zijn terug te vinden in beleidsdocumenten.
Welke conclusies het opleverde? In de eerste plaats dat de meningen van leken en experts niet noodzakelijkerwijs conflicteren. Groot voordeel van de methodiek is dat beleidsbeslissingen over behoud, opknappen of transformeren van erfgoed een bredere basis krijgen.

Windvangers

Foroughi beproefde de werking van de ontwikkelde methodiek in een casestudy over de historische Iraanse stad Yazd. Ze richtte zich daarbij in het bijzonder op de windvangers die in deze woestijnstad veel worden gebruik. Al vele honderden jaren zorgen deze traditionele elementen voor versterking van de natuurlijke ventilatie in gebouwen. Dat gebeurt vaak in combinatie met een vijver aan de basis van de windtoren. Lucht die erlangs gaat wordt gekoeld en bevochtigd.
Erfgoeddeskundigen hebben grote waardering voor deze duurzame, passieve ventilatietechniek. Mede daardoor haalde Yazd de UNESCO Werelderfgoedlijst. Maar verkiezen de huidige bewoners moderne ventilatietechnieken niet boven de historische methode? “Uit mijn onderzoek blijkt dat de bewoners de windvangers bijzonder waarderen”, zegt Foroughi. “Niet omdat ze beter zijn in het gebruik, maar omdat ze bepalend zijn voor de identiteit van de historische stad.”

Classificaties

Het AI-model dat ze ontwikkelde, slaagde erin onderscheid te maken tussen de beweegredenen van de verschillende stakeholders. Het model stelt eerst zelfstandig vast wie het erfgoed bespreekt. Vervolgens gaat het op zoek naar de waarden en de eigenschappen die worden uitgedrukt in de geanalyseerde teksten. Het maakt daarnaast onderscheid tussen classificaties, zoals ouderdom, sociale betekenis en wetenschappelijke waarde. Het AI-model gebruikt daarvoor BERT Embedding, dat woordbetekenissen omzet in vectoren. Het vergelijkt vervolgens de vectoren en groepeert ze.
Foroughi werkt nog aan verfijning van het model, om ook subklassen te kunnen onderscheiden. Maar nu al kan haar model de omgang met erfgoed en stedenbouwkundige planning vereenvoudigen. “Het is een waardevol gereedschap om tot inclusieve erfgoedplanning te komen en kan ook van pas komen in het kader van de toekomstige Omgevingswet”, zegt ze. “Volgens deze wet wordt publieksparticipatie verplicht bij veel stedelijke en erfgoedontwikkelingsprojecten in Nederland. Een AI-model kan een krachtig hulpmiddel zijn voor de beleidsadviseurs die dit toekomstige beleid moeten begeleiden.”

Gepubliceerd: oktober 2023

Meer informatie

Op 31 oktober verdedigt Mahda Foroughi haar proefschrift 'Heritage beyond singular narratives: embracing diversity in participatory heritage planning empowered by artificial intelligence’.

Headerbeeld: The cover photo crafted by Mahda Foroughi, is a dynamic collage sourced from Trouw magazine, the UNESCO website, and the Yazd World Heritage Base website.