Betaalbare huisvesting voor mensen met een laag inkomen is een van de pijlers van een inclusieve samenleving. Boram Kimhur, die werkzaam is in de huisvestingssector, realiseerde zich echter dat de deskundigen met wie ze samenwerkte, verschillende opvattingen hadden over wat rechtvaardige huisvesting is, de problemen en de mogelijke oplossingen. Voor haar proefschrift stelde Boram de vraag: "Zijn er betere oplossingen of beleid om huisvesting eerlijker en inclusiever te maken dan te kijken naar de verdeling van inkomen en huizen?"
Boram werkte als architect, adviseur en zelfs als activist in de huisvestingssector. “De reden waarom ik mijn proefschrift ‘Housing justice as expansion of people’s capabilities for housing: Proposal for principles of housing policy and evaluation of housing inequality’ was omdat ik wilde weten waarom deskundigen verschillende standpunten innemen. En wat moeten we onderzoeken om deze vragen te beantwoorden?"
Verkeerde insteek
Ze keek eerst naar hoe huisvestingswetenschappers discussieerden over vragen als: Wat is goede huisvesting? Wat zijn de redenen dat mensen in slechte huizen wonen? Welke uitkomst voor dit probleem is 'goed' voor de samenleving? Boram: "De nadruk ligt vaak op aantallen. Hoeveel woningen hebben we nodig? Welk percentage daarvan moet bestaan uit sociale woningbouw? Hoe laag of hoog is de inkomensgrens voor sociale woningbouw?" Boram realiseerde zich dat andere factoren niet worden meegenomen, zoals de ongelijke relatie tussen verhuurders en hun huurders, de redenen waarom mensen al dan niet een hypotheek krijgen, of discriminatie op grond van ras en geslacht op de particuliere huurmarkt.
Meer aandacht voor de mogelijkheden van mensen
Een van de meest interessante bevindingen in haar onderzoek was toen ze de mensen die in ontoereikende huisvesting wonen, vergeleek met mensen met een laag inkomen. Boram: "In Nederland had slechts 37% van alle mensen die in ontoereikende woningen wonen, een inkomen onder de toelatingsgrens van sociale woningen.” De gecombineerde uitkomst van haar onderzoek laat zien dat de nadruk op inkomen als belangrijkste obstakel inderdaad onjuist is. "Er zijn verschillende redenen waarom mensen in onaangepaste woningen wonen, een goed voorbeeld daarvan is analfabetisme op het gebied van huisvesting. Een van de onderwerpen die we moeten overwegen om dit op te lossen, naast inkomen, is het vermogen van mensen om te begrijpen welke sociale huisvestingsprogramma's en verordeningen er zijn ter bescherming van hun woonrechten. Een andere is de vraag of ze begrijpen wat bepaalde veranderingen in de markt betekenen voor hun persoonlijke situatie." Boram stelde de drie niveaus vast waarop mensen in staat zijn om behoorlijke huisvesting te bereiken: kans op huisvesting (stelt je in staat om toegang te krijgen tot behoorlijke huisvesting), zekerheid van huisvesting (stelt je in staat om de behoorlijke huisvesting te behouden) en vermogen tot huisvesting (stelt je in staat om het te verbeteren en de mogelijkheden te benutten).
Inzicht in de behoeften
Boram realiseerde zich ook dat gegevens over dit onderwerp vaak ontbreken en/of onvolledig zijn. "Veel van de beschikbare gegevens zijn bijvoorbeeld gericht op het totale huishouden, maar houdt geen rekening met individuele leden van die huishoudens, Denk bijvoorbeeld aan de volwassenen die bij hun ouders of bij andere huisgenoten wonen, en die graag een verandering in hun leefsituatie willen aanbrengen, maar vaak erg kansarm zijn. Ik noem ze 'latente huishoudens'. Het feit dat hun gegevens 'niet zichtbaar' zijn, betekent dat hun situatie niet aan bod komt in de beschikbare oplossingen." Met andere woorden, we hebben geen duidelijk beeld van de problemen. Pas als we de behoeften in beeld krijgen en begrijpen, kunnen we het probleem aanpakken en aan oplossingen werken.
Mogelijkheden uitbreiden
Op basis van haar onderzoek geeft Boram een paar oplossingen voor het probleem. "Allereerst moeten we de juiste gegevens gebruiken en als die niet beschikbaar zijn, opnieuw onderzoek doen. Vervolgens moeten we mensen in staat stellen weloverwogen beslissingen te nemen, bijvoorbeeld via sociale programma's voor kennis over huisvesting. En de belangrijkste: We moeten de mogelijkheden van mensen uitbreiden om behoorlijke keuzes voor huisvesting te maken, op basis van hun behoeften. Dit omvat zelfredzaamheid en het wegnemen van discriminatie in kansen.” Misschien staat er wel meer op het spel dan het bieden van inclusieve huisvesting. De oplossing van de regering voor de huidige woningcrisis is het bouwen van ongeveer een miljoen nieuwe huizen. Deze oplossing berust wellicht op verkeerde aannames en/of gegevens. En met de huidige milieuproblemen, schaarste aan grondstoffen en stijgende prijzen kunnen we het ons niet veroorloven om te investeren in een verkeerde oplossing.
Gepubliceerd: februari 2023
Meer informatie
Boram Kimhur promoveerde op 22 december 2022 met de verdediging van haar proefschrift ‘Housing justice as expansion of people’s capabilities for housing: Proposal for principles of housing policy and evaluation of housing inequality’.
