Van de ongeveer 11 miljoen mensen die in Jordanië wonen, zijn meer dan 2 miljoen geregistreerde Palestijnse vluchtelingen: een gevolg van gewelddadige verdrijving tijdens 'Al Nakba' (de catastrofe) in 1948. In de loop der decennia zijn veel vluchtelingenkampen veranderd in woonwijken. Maar hun officiële status is niet veranderd. Nama'a Qudah bestudeerde tijdens haar PhD één zo'n kamp en sprak met de mensen. “Het kamp bestaat al zo lang dat je de grens met de stad bijna niet meer ziet. Waar identificeren de bewoners zich mee?”
Waarom besloot je Architectuur te gaan studeren?
“Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in het ‘waarom’: waarom zien steden er zo uit en functioneren ze zo? Mijn moeder is architect. Als we met de maquette van haar afstudeerproject speelden en de bomen van tandenstokers herschikten, zei ze: “Nu zijn jullie ook ontwerpers!” Toen we in Saoedi-Arabië woonden, ontwierp ze ons huis in Jordanië: ik weet nog dat ik de bouwplaats bezocht. Na mijn studie werkte ik vier jaar als docent in Jordanië. Maar geleidelijk aan besefte ik dat onderzoek me meer kansen zou bieden om bij te dragen aan de maatschappij.”
Waarom koos je dit onderwerp voor je PhD?
“Toen ik in Jordanië woonde en werkte, was ik lid van een team dat vrijwillig onderkomens opknapte in een Palestijns vluchtelingenkamp. Zo konden mijn collega's en ik onze expertise inzetten om de bewoners te helpen. Al Wehdat kamp bestaat al sinds 1955: bijna net zo lang als Jordanië zelf. Dit wekte mijn nieuwsgierigheid naar de interacties tussen het kamp en de omringende stad. Maar er is ook een persoonlijke connectie. Mijn moeder is Palestijnse en haar oudtante woonde vroeger met haar familie in Al Wehdat kamp. Ik herinner me dat ik het kamp bezocht om een feestjurk te kopen toen ik 11 was.”
Nama'a bezocht het kamp gedurende drie zomermaanden, vijf jaar op rij. Ze fotografeerde de officiële grenzen van het kamp en maakte vervolgens diagrammen, schetsen en collages. Ze sprak ook met veel huidige en vroegere bewoners.
Een korte uitleg over Al Wehdat kamp
Al Wehdat, officieel 'Amman nieuw kamp', maakt deel uit van de Jordaanse hoofdstad Amman. Het is de op één na grootste van de tien erkende Palestijnse vluchtelingenkampen in Jordanië, met een geregistreerde bevolking van 57.000 op een oppervlakte van 0,48 km2. Dit kamp is als enige gebouwd van modulaire betonnen woningen: Al Wehdat betekent 'de eenheden'. Het kamp wordt nog steeds beheerd door de VN, wat betekent dat de bewoners geen huur betalen en enige steun ontvangen op het gebied van onderwijs en gezondheidszorg. Maar de meesten hebben de Jordaanse nationaliteit en zijn vrij om te verhuizen. Degenen die naar de omliggende stad verhuizen, beschrijven hun woningen vaak als het 'nieuwe kamp'.
Welke bevindingen verrasten je?
“Dit project heeft me veranderd. Hiervoor had ik een geïdealiseerd en abstract beeld van Palestijnse vluchtelingenkampen. Maar nu besef ik dat het ook plaatsen zijn waar dagelijks geleefd wordt, zij het onder moeilijke omstandigheden. Er is geen fysieke barrière rond Al Wehdat kamp: mensen, goederen en diensten steken voortdurend de grenzen over. Toch bepalen die grenzen zowel de perspectieven als de wettelijke status van de bewoners. Velen identificeren zich tegelijkertijd als Palestijn en Jordaniër, maar vooral als 'mensen van Al Wehdat'.”
Wat is jouw volgende stap?
“Dit jaar was erg zwaar. Ik zag de genocidale daden in Gaza, terwijl ik in mijn omgeving geconfronteerd werd met apathie, onbegrip en zelfs vijandigheid. Toch wil ik Palestina blijven bespreken en bestuderen. Ik gaf eerder een tentoonstelling van mijn collages bij Bouwkunde, en ik hoop meer kansen te krijgen om mijn werk te presenteren. Een lichtpuntje voor mij waren de interacties met studenten in het kampement op de TU Delft. Ze maakten indruk op me met hun atypische onderwijsmethoden zoals debatten, filmavonden en discussies.”
Wat moeten we leren van je proefschrift?
“In het algemeen hoop ik dat mijn proefschrift misverstanden opheldert en mensen motiveert om zich te verdiepen. En ik hoop dat het de waarde laat zien van een interdisciplinaire aanpak in architectuuronderzoek. Maar er zijn ook twee specifieke lessen. Ten eerste: deze kampen zijn het perfecte voorbeeld van hoe we een bestaande situatie nooit kunnen begrijpen zonder het verleden te bestuderen. En ten tweede: we moeten marginale mensen een platform geven om over hun levens en behoeften te praten, en van ze leren door zonder vooroordelen naar hun verhalen te luisteren.”
Meer informatie
Nama'a Qudah verdedigt op 9 september haar proefschrift, 'In Search of Al Wehdat Camp: A Study of Paths, Edges and Walls and their Production of Transient Territories in Palestinian Refugee Camps'.
Alle foto's zijn gemaakt door en eigendom van Nama'a Qudah. Bekijk meer foto's die ze maakte tijdens haar PhD op de Instagram pagina @wehdatcamp.
Lees een selectie van verhalen die Nama'a in het kamp verzamelde en bekijk een aantal van haar collages hier .
