Steden laten draaien op schone energie is technisch haalbaar, maar organisatorisch en economisch nog een hele kluif. EU-project City-Zen maakt er de geesten rijp voor. De faculteit Bouwkunde Delft draagt bij met proefprojecten, ‘serious gaming’ en Roadshows door Europese steden.

City-Zen draait in belangrijke mate om rekenen: waar komt in steden de energievraag vandaan en welke (potentiële) bronnen van energie zijn beschikbaar om in die vraag te voorzien? Als je die op een slimme manier koppelt,  zijn de meeste vragen over duurzaamheid en terugdringing van CO2-uitstoot oplosbaar. Alleen moet wel iedereen meedoen. “Het realiseren van energieneutrale steden is geen technisch, maar een sociaal en institutioneel probleem”, zegt TU-projectleider Andy van den Dobbelsteen (hoogleraar Climate Design & Sustainability). “Het beste wat je daartegen kunt doen is het geven van voorbeelden die laten zien wat mogelijk is.”

Inspirerend zijn wat hem betreft het warmtenetwerk van fietsstad Kopenhagen, het verduurzamingsmasterplan van Vancouver en de gesloten ecologische kringlopen van Stockholm. City-Zen wil met twintig praktijkprojecten Amsterdam en Grenoble aan dat rijtje toevoegen. Voor beide centrale steden in het project wordt een ‘roadmap’ opgesteld voor stapsgewijze doorvoering van de energietransitie.

Roadshow

City-Zen is een groot internationaal project waarin de EU 22 miljoen euro heeft geïnvesteerd vanuit het Zevende Kaderprogramma. De ambities zijn hoog: City-Zen innovaties moeten zorgen voor vermindering van de CO2-uitstoot met 59.000 ton per jaar en voor toekomstbestendige infrastructuur. 

In het programmadeel voor kennisverspreiding timmert de faculteit Bouwkunde flink aan de weg. Delft ontwikkelt energieplannen met bijbehorende toolbox en organiseert ‘Roadshows’ naar tien Europese steden. Daarbij strijkt een ploeg van de TU Delft en andere academische partners voor vijf dagen neer in een stad en zoekt de samenwerking op met lokale autoriteiten, burgers en marktpartijen. Voorbereiding van de Roadshow doet een SWAT Studio – een MSc3-studio uit het programma Building Technology. In de intensieve workshops worden per stad plannen opgesteld voor de energietransitie van wijken. “De uitdaging is vooral om achterstandswijk op te zoeken en daar deuren te openen”, vertelt Craig Martin, leider van de City-Zen Roadshow. “In steden draait alles om mensen. Die moeten het op een of andere manier gaan doen.”

Dat kan een uitdaging flinke uitdaging zijn in een lastige stadswijk als West-Belfast. Ontworpen op snel afsluiten van wegen met één militair voertuig en vooral gericht op taxivervoer. De Roadshow streek er neer in een buurthuis en ontwikkelde er ideeën voor een ‘Energie Nul’ stad met enthousiaste buurtbewoners, ondernemers en lokale politici. In de Kroatische stad Dubrovnik kreeg Martin zelfs een gemeentelijke onderscheiding voor een Roadshow in een achterstandsbuurt nabij de haven. Er werd onder meer onderzocht hoe de buurt meer betrokken kan raken bij de levendige cruisehaven. Zowel haven als stadswijk zou kunnen profiteren van recyclingmogelijkheden en afvalwaterbehandeling in de buurt. De Roadshow bracht ook in kaart waar mogelijkheden zijn voor energiebesparing, vergroening en invoering van duurzaam personenvervoer, bijvoorbeeld op waterstof.

In iedere stad is het zoeken naar maatregelen op maat. In Amsterdam en Grenoble worden die gekoppeld aan een ‘roadmap’ met een actieagenda voor de verre toekomst. In Grenoble zijn inmiddels de eerste stappen genomen voor een slim warmtenet en smart grids. De roadmap voor Amsterdam volgt dit najaar.

‘Serious games’ brengen het programma tot leven voor burgers, politiek en bedrijven. In een digitaal spel is te zien hoe innovatieve ideeën in de praktijk uitpakken. Van den Dobbelsteen: “Dat geeft alle betrokkenen inzicht in de complexe afwegingen die spelen bij verduurzaming en het vereenvoudigt besluitvorming. Energietransitie is geen eenrichtingsverkeer vanuit de overheid.” City-Zen heeft er ook een app voor ontwikkeld. 

City-Zen was in aanvang een vierjarig programma, maar het is vrijwel zeker dat het project, inclusief de Roadshows, met tenminste negen maanden wordt verlengd tot eind 2019. De EU is er zeer over te spreken. De Roadshow is deze maand op Menorca, na eerdere bezoeken aan Belfast (Noord-Ierland), Izmir (Turkije) en Dubrovnik (Kroatië). Op het programma voor de komende edities staan in ieder geval Sevilla (Spanje), Roeselare (België) en Klaipeda (Litouwen).

Meer informatie

• Zie ook de City-Zen website