AI als Ondersteuner van Proactieve Mensgerichte Zorg

De zorg staat voor een enorme uitdaging: hoe kunnen we zorg efficiënter en mensgerichter maken? Door de vergrijzing en een toenemende vraag naar gepersonaliseerde zorg komen de bestaande systemen onder druk te staan. Hier ligt een grote ontwerpuitdaging: hoe organiseren we zorgprocessen zo dat ze waarde toevoegen voor de patiënt, maar ook het werkplezier van zorgverleners vergroot?

In dit interview bespreken Maaike Kleinsmann (Hoogleraar Design for Digital Transformation) en Geert-Jan Houben (Pro Vice Rector Magnificus AI, Data en Digitalisering) hoe AI kan bijdragen aan deze digitale transformatie in de zorg. Kan AI ons helpen om van reactieve naar proactieve, mensgerichte zorg te gaan? En hoe zorgen we ervoor dat zowel de patiënt als de zorgprofessional hierbij centraal blijft staan?

Het zorgpad centraal

Maaike Kleinsmann is hoogleraar Design for Digital Transformation aan de TU Delft (Faculteit Industrieel Ontwerpen) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Maaike houdt zich onder andere bezig met de digitale transformatie van de zorg. “Dat doe ik vanuit het idee dat het zorgpad centraal moet staan, omdat het patiëntgericht is en bijna alle stakeholders in de zorg ermee in aanraking komen. Het zorgpad verbindt de workflows van verschillende zorgverleners: van de huisarts (1e lijn) tot het ziekenhuis (2e lijn) en het academisch ziekenhuis (3e lijn) en de patientreis (de ‘route’ die de patient aflegt in een behandeltraject). Daarnaast is het ook een manier om de bekostiging van de zorg effectief te organiseren, wat op de bestuurslaag belangrijk is. Al die verschillende lagen samen zijn nodig om de transformatie mogelijk te maken. Digitale technologie moet hierbij ondersteunen, om zo de zorg en de gezondheid van de patiënt optimaal te kunnen verbeteren.”

Kruisbestuiving tussen sectoren

Geert-Jan licht vervolgens toe: “Patiënten en zorgprofessionals zijn allebei van belang als we het hebben over mensgerichte digitale transformatie. Als we bijvoorbeeld weten hoe we gezondheidszorg op maat en passend kunnen maken, kunnen we vanuit technologisch perspectief zien of vergelijkbare toepassingen ook mogelijk zijn bij andere transformaties. Zo kunnen we als onderzoekers vanuit de TU Delft sectoroverstijgend kijken en vergelijken. De kruisbestuiving tussen verschillende disciplines zorgt er zo voor dat we onderling veel van elkaar leren en daarmee een beter eindproduct kunnen leveren. In een artikel dat ik van Maaike las, zag ik een mooi voorbeeld over de werking van chatbots. Diezelfde techniek voor interactie kan ook gebruikt worden in andere sectoren. Zo zijn er specifieke, maar ook generieke digitaliseringsoplossingen die we hier ontdekken en delen.”

“Andersom werkt het ook zo”, knikt Maaike instemmend. “De zorg is uniek, maar kan met name op gebied van digitalisering ook van andere sectoren leren. We bevinden ons in een transitie waarin techniek en mens in synergie moeten samenkomen. De implementatie van de technologie is complex omdat in een zorgpad veel mensen samenwerken en de manier van werken verandert als gevolg van de implementatie van technologie.”  

Meer dan een technologische revolutie

“In zorgprocessen kunnen een aantal zaken anders worden gedaan met behup van AI. Door AI effectief in te zetten, kan de zorg veel mensgerichter en efficienter worden gemaakt, omdat je op deze manier de patient en zorgverleners persoonlijk en op maat kunt bedienen. Zonder AI is het digitaliseren van processen zeer arbeidsintensief en omslachtig. Ik vind dit meer dan een technologischerevolutie”, zegt Maaike.

Remote Patient Management

Maaike geeft een voorbeeld van een toepassing waarmee zij zich momenteel bezig houdt: Remote Patient Management.“Dat is monitoring op afstand. Via smartwatches, weegschalen en bloeddrukmeters ontvangt een zorgverlener veel patiëntendata zonder dat de patiënt fysiek langs hoeft te komen, legt ze uit. “Dat is mooi, maar met al die data moet ook iets gebeuren en dat is enorm intensief bij zoveel data. Daar kan AI bijvoorbeeld mooi bij helpen, want als je het zorgproces wilt de-intensiveren kun je niet ook nog eens naar die hele berg data kijken. Aan de ene kant kan AI signaleren welke patiënt wanneer welke zorg nodig heeft en levert het tijdwinst op bij controles omdat er al veel data beschikbaar is. Aan de andere kant kan AI ook de patiënt helpen om op basis van gepersonaliseerde en actuele data inzicht en tips te geven in de ziekte en het herstel. Het is heel complex, maar is ook heel effectief.”

Verbeterde toegankelijkheid van zorg door AI

“Als een patiënt bijvoorbeeld moeite heeft met de taal en een rapport krijgt vol moeilijke dokterstaal, zal de patiënt daar niet beter van worden. Daar is veel winst te halen. AI kan een rapport opstellen in een taal die begrijpelijk is voor de patiënt. Dit maakt het mogelijk om voor iedere patiënt een passende benadering te bieden, wat voor een arts veel moeilijker is om voor iedere individuele patiënt te doen. Daardoor wordt het voor de patiënt zelf veel makkelijker om zélf een grotere rol te spelen in zijn of haar preventie en herstel”, legt Maaike uit.

De patiënt centraal door AI

Daarnaast geeft Maaike aan dat de patiënt centraal komt te staan door AI effectief in te zetten. “Eerder moest de arts beslissingen baseren op patiëntverhalen en vragenlijsten, maar nu kan data ondersteunen met het maken van beslissingen. Dat komt de zorg ook ten goede, omdat het is gebaseerd op vitale parameters. Op basis van deze data en inzichten kunnen er voorspellingen worden gemaakt, maar ook worden geleerd er om toekomstige zorg te verbeteren. Dat is zowel voor de (toekomstige) patiënten alsook de zorg fijner, omdat het de druk op de zorgen zorgkosten vermindert. De patiënt krijgt zelf ook meer zicht op de ziekte, want als hij zichzelf kunt monitoren is de ziektelast veel lager.” 

Van reactieve patiënt naar proactieve patiënt

Deze technologische ontwikkelingen zijn erg interessant omdat het mensen in staat stelt om proactief met hun eigen gezondheid bezig te zijn. Daarbij worden de data en suggesties gepersonaliseerd, waardoor de oplossingen steeds beter worden. Maaike zet uiteen dat AI daardoor bijdraagt  aan een betere balans en dat  op deze manier  zorgverlener en patiënt veel meer de controle krijgen. “Op deze manier naar zorg kijken is een mooie en relevante toepassing van techniek en AI.”  

“Ik zie dat de komende 10 jaar veel meer regie komt te liggen bij de patiënt. Dan kunnen patiënten ook beter met de arts meedenken over de kwaliteit van hun eigen leven en de zorg die wordt toegepast. We moeten ook accepteren dat niet alles maakbaar is”, zegt Maaike. Geert-Jan voegt daaraan toe dat we naar een situatie toe willen waarbij er niet alleen wordt gekeken naar de zorg maar ook alles er omheen. “We gaan van reactief naar proactief en preventie.”

Reactieve versus proactieve zorg

Maaike licht toe dat reactieve zorg meer van toepassing zal zijn op acute situaties. “Chronisch zieke patiënten kunnen zichzelf bijvoorbeeld wel proactief monitoren en kunnen daardoor vaak incidenten zien aankomen en daarop acteren. Hierdoor krijgen zij meer controle op leven met hun ziekte. Dat verbetert de kwaliteit van hun leven. Dit maakt ook de zorg beter planbaar, mits deze wordt getransformeerden en op een andere manier wordt georganiseerd.” Maaike stelt vervolgens voor dat sommige taken in de zorg misschien moeten worden weghaald of afgeschaald. “Dit is omdat er anders gewerkt gaat worden maar ook om de zorg niet nog duurder te maken door alleen maar nieuwe mogelijkheden toe te voegen. Het is juist (nood)zaak om bepaalde activiteiten te verminderen of te stoppen omdat ze door de technologie anders worden ingevuld”, legt Maaike uit.

Daaropvolgend benadrukt Geert-Jan dat er vanuit een hoger perspectief moet worden gekeken naar het totale plaatje. “Van de traditionele zorgsector zullen sommige taken verschuiven naar de directe, persoonlijke omgeving van mensen. AI en digitalisering zijn interessant omdat patiënten hierdoor altijd een zorgmedewerker op maat bij zich kunnen hebben, en dat is ook op andere sectoren van toepassing. Denk aan de energiesector, waar maatwerk-advies op de persoonlijke energiebehoefte kan worden afgestemd. Als samenleving hebben we daar baat bij. AI gaat de samenleving op veel vlakken veranderen, maar dat het wordt ook persoonlijker en mensgerichter.”

Op zoek naar meer informatie over dit onderwerp?

Meer informatie over "Verantwoord ontwerp van mensgerichte AI- en datagestuurde systemen”.
Meer informatie over “AI voor Gezondheid en Zorg”.

Of neem contact op via ai-initiative@tudelft.nl