Onderzoekers overhandigen eindrapport Klimaatraadpleging

Moeten we korte vluchten verbieden en internationaal treinverkeer verbeteren? De aanschaf van nieuwe producten duurder maken en het repareren van bestaande spullen juiste goedkoper? Is het verstandig dat Nederland buitenlandse waterstof gaat inkopen, of juist start met de bouw van kleine kerncentrales? In de Klimaatraadpleging 2023, uitgevoerd door Populytics en onderzoekers van de TU Delft, dachten meer dan 11.000 Nederlanders mee over deze onderwerpen. Niek Mouter, universitair hoofddocent bij de TU Delft, zegt: “Mensen hebben sneller begrip voor bepaalde beleidskeuzes als zij zien dat beleid iets oplevert voor volgende generaties.”

De samenleving betrekken met innovatieve methode

Op 25 oktober 2023 overhandigden de onderzoekers het eindrapport aan de commissie Economische Zaken en Klimaat van de Tweede Kamer. De bedoeling is dat zoveel mogelijk mensen, de brede samenleving, kunnen meedenken over klimaatbeleid. De Kamerleden kunnen de resultaten hiervan gebruiken om het klimaatbeleid van het kabinet beter te beoordelen en om hun eigen ideeën voor dit beleid aan te scherpen. De raadpleging is uitgevoerd op basis van de Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) methode. In totaal hebben 3.000 deelnemers meegedaan vanuit een geselecteerde groep die representatief is voor de Nederlandse volwassen bevolking, en meer dan 8.000 inwoners aan een open raadpleging. 

Uitgesproken mening

De klimaatraadpleging laat zien dat ongeveer 20% van de Nederlanders een zeer uitgesproken mening heeft over klimaatbeleid. Dit zijn de sterke tegenstanders die extra klimaatbeleid afzweren en de sterke voorstanders die vinden dat klimaatbeleid niet ambitieus genoeg kan zijn. De brede middengroep (80%) steunt belastingmaatregelen die niet-duurzame consumptie met ongeveer 25% verminderen. De extra belasting moet dan wel gebruikt worden om duurzame alternatieven aantrekkelijker te maken. 

Vliegverkeer afremmen

Een opzienbarende uitkomst is dat een groot deel van de bevolking vindt dat de Tweede Kamer maatregelen moet nemen om vliegen te ontmoedigen en treinverkeer te stimuleren. Deelnemers adviseren om de belasting op vliegen zoveel te verhogen dat Nederlanders 30% minder gaan vliegen en dat de belastingopbrengsten worden gebruikt om het reizen per trein naar het buitenland goedkoper te maken. Het gemiddelde advies van deelnemers aan de Klimaatraadpleging is om vliegen te verbieden tot 620 kilometer. Je kan dan vanuit Nederland bijvoorbeeld niet meer vliegen naar Brussel, Londen en Parijs. Stemmers op bijna alle politieke partijen staan achter deze maatregelen. Hiernaast adviseren deelnemers ook om de belasting op nieuwe spullen te verhogen en tegelijkertijd het repareren van spullen aantrekkelijker te maken door dit te subsidiëren. En kleding die gemaakt is van nieuwe materialen mag sterker worden belast als dit geld wordt gebruikt om kleding van hergebruikte materialen goedkoper te maken. 

Energieonafhankelijkheid

In de Klimaatraadpleging konden deelnemers ook een advies geven over de keuzes die de overheid moet maken om ervoor te zorgen dat er in de toekomst genoeg energie is voor Nederlandse huizen en bedrijven. Ze vinden het belangrijk dat Nederland zelf ongeveer 80% van haar energie op eigen grondgebied opwekt zodat Nederland voor haar energievoorziening niet te afhankelijk is van het buitenland. Deelnemers vinden dat sterk moet worden ingezet op de opties ‘Warmte uit de industrie opnieuw gebruiken om woningen te verwarmen’ en ‘Warmte uit de bodem gebruiken om woningen te verwarmen’ omdat zij het (mede gezien de hoge gasprijzen) belangrijk vinden dat (rest)warmte slim wordt benut. Deelnemers zetten sterk in op het plaatsen van windmolens op de Noordzee omdat zij dit een effectieve en zeer schone energiebron vinden die nauwelijks nadelen met zich meebrengt. Deelnemers zetten gematigd in op het bouwen van kleine en grote kerncentrales. Mannen kiezen vaker voor kernenergie dan vrouwen. Nederlanders die twijfelen aan klimaatverandering vinden kernenergie aantrekkelijker dan Nederlanders die zich grote zorgen maken over klimaatverandering. Dat komt mede omdat zij het belangrijk vinden om zelf weinig last te hebben van klimaatbeleid en zij verwachten dat ze relatief weinig last zullen hebben van kerncentrales. Niek Mouter:” “We zien aan de antwoorden van de deelnemers dat energieonafhankelijkheid belangrijker is geworden door covid-19 en de oorlog in Oekraïne.”

Deelnemers tevreden met hun deelname

Dit is de eerste keer dat de Tweede Kamer opdracht heeft gegeven voor een PWE-raadpleging. Tweede Kamerleden wilden met deze eerste toepassing ook ervaring opdoen met deze democratische innovatie. De gemiddelde deelnemer geeft het cijfer 7,2 aan de raadpleging. Een ruime meerderheid van de deelnemers krijgt meer vertrouwen in besluiten van de overheid als de overheid vaker inwoners laat meedenken op deze manier. Meer dan 75% van de deelnemers is van mening dat deze methode vaker toegepast moet worden om inwoners te betrekken bij overheidsbeleid.