Kijken tussen de verborgen lagen van De Nachtwacht
Tijdens Operatie Nachtwacht is het beroemdste schilderij van Nederland uitgebreid onderzocht, waardoor het team veel inzichten heeft gekregen die zij nodig hebben voor de volgende restauratie. Er is echter nog één verborgen kenmerk, waar ze wel rekening mee zullen moeten houden: de structuur van het doek en de conditie van de verschillende doeklagen. TU Delft-onderzoekers Andrei Anisimov, Roger Groves en Nan Tao gingen afgelopen week in het Rijksmuseum met speciale apparatuur aan de slag om de onzichtbare structuur van De Nachtwacht zichtbaar te maken.
Aan de achterkant van een schilderij kan een extra doek worden aangebracht om het te verstevigen. Vroeger werden die doeken dan met een mengsel van was en hars aan elkaar gelijmd. Om zeker te weten dat de hechting tussen die twee doeken nog goed is wordt een speciale techniek gebruikt, shearografie, een optische meettechniek die vervormingen op micro- en nanoschaal kan meten met behulp van laserbelichting en een specifieke camera.. Door het schilderij kortstondig met slechts één of twee graden Celsius te verwarmen en tijdens het afkoelen met een speciaal shearografie-instrument te scannen, kan onderzoeker Andrei Anisimov de losse en zwakke plekken van schilderijen opsporen. Andrei Anisimov: "Het is een eer om de Nachtwacht te onderzoeken en zo bij te dragen aan de succesvolle restauratie ervan. Daarnaast is het natuurlijk mooi dat dankzij ons onderzoek mensen nu de kans hebben om het werk van de achterkant te bekijken."
De broek van de kapitein
Het belangrijkste aandachtspunt is de broek van kapitein Frans Banninck Cocq, op de voorgrond van het schilderij. In 1975 werd dat deel van het schilderij ernstig beschadigd door een verwarde man met een mes. De Nachtwacht werd daarna door restauratoren in ere hersteld door achter het oorspronkelijke doek een zogenaamd steundoek te bevestigen. Anisimov, Groves en Tao zullen hun onderzoek daarom toespitsen op de status van dit deel van het schilderij en het vergelijken met andere, onbeschadigde delen van de Nachtwacht. De eerste inspectie zal worden uitgevoerd vanaf de achterkant van het schilderij, om de risico's op aantasting van de verfpigmenten zo klein mogelijk te houden.
Muurschildering van St. Christoffel in een kerk in Zeeland
Dit jaar hebben Anisimov en zijn collega's het shearografie-instrument al gebruikt om de 15e-eeuwse muurschildering in het pittoreske dorpje Nisse in Zeeland te inspecteren. Zij ontdekten dat shearografie kwetsbare stukken gedetailleerder aan het licht kan brengen en de menselijke factor kan uitsluiten in vergelijking met traditionele tikproeven.
Scheepswerf
Normaal gesproken vind je deze onderzoeksopstelling niet in het museum, maar bijvoorbeeld op een scheepswerf of bij een lucht- en ruimtevaartbedrijf. Daar worden nieuwe materialen zoals composieten voor de romp van schepen op de proef gesteld. Dankzij de methode kunnen de onderzoekers fabricagefouten en de plaats van beschadigingen in deze materialen opsporen zonder het materiaal in stukken te hoeven zagen. Anisimov en zijn collega's willen in dat onderzoek de toepassing van shearografie-inspectie uitbreiden tot complexe materialen en vormen als gebogen delen van vliegtuigen of dikke composietmaterialen voor schepen.
Meer informatie
Publicatie over het onderzoek naar het schilderij in Nisse:
V. Gatto, A. G. Anisimov, W. Lettinga, N. Tao, M. Lantman, B. Crijns, R. M. Groves "Application of shearography and the percussion method for the structural inspection of wall paintings: a case study of St. Christopher in Maria Church, Nisse", Proc. SPIE 11784, Optics for Arts, Architecture, and Archaeology VIII, 117840K (8 July 2021); https://doi.org/10.1117/12.2591911
Contact
Andrei Anisimov, A.G.Anisimov@tudelft.nl
Dimmy van Ruiten, persvoorlichter TU Delft, D.M.vanruiten@tudelft.nl, 015 278 1588
