Koelprestaties van stadsbomen in software en orgware

Steden moeten zich aanpassen om het hoofd te bieden aan gevolgen van klimaatverandering, zoals hogere temperaturen en perioden van hittestress. Bomen worden gezien als de ‘aircos’ van onze steden, maar precieze gegevens over hoeveel ze koelen – en met name over hun levenscyclus heen – ontbreken. In het project i-Tree 2.0-NL worden nauwkeurige meetgegevens voor Nederlandse stadsbomen ontwikkeld en vertaald naar databases, toepassings-software en ‘orgware’. “Met dit project willen we een van de belangrijkste baten van stadsbomen kwantificeren: verkoeling. En met wetenschappelijke data samenwerken met planners en ontwerpers om deze kennis voor koelere steden inzetten.” aldus projectleider Rene van der Velde.

Groene ruimte, en in het bijzonder stadsbomen, zijn een van de meest effectieve manieren om de stad klimaatadaptief te maken omdat bomen goed in staat zijn extremen in de stedelijke hittecycli te verminderen. Daarnaast biedt het urban forest (het gehele mozaïek van bomen in de stedelijke openbare ruimte) baten voor wateroverlast, luchtkwaliteit, biodiversiteit en de het welzijn van bewoners. Dat bomen overal in de stad kunnen staan maakt dat ze ook een centrale rol kunnen spelen in de weerbaarheid van stedelijke gemeenschappen voor klimaatveranderingen. Maar ondanks deze kansen, en de lange traditie van urban forestry in Nederlandse steden, blijft de rol van stadsbomen in klimaatadaptatie nog steeds beperkt.

i-Tree 2.0-NL project

Groenbeheerders, beleidsmakers en ontwerpers hebben nauwkeurige gegevens en instrumenten nodig om de voordelen van stadsbomen in relatie tot warmtecycli en stedelijke microklimaten te kunnen monitoren en modelleren. Dit geldt voor zowel de basisprestaties van verschillende soorten bomen, als voor de prestaties gedurende de levensduur van de boom. Een centraal concept in het begrijpen van deze prestaties is de architectuur van een boom, een kennisdomein in het Urban Forestry research fellowship aan de faculteit Bouwkunde. Fysieke kenmerken van een boom zoals kroonmorfologie, houtanatomie en bladkenmerken bepalen hoe en in welke mate een boom zijn omgeving afkoelt, en hoe dit het thermisch comfort bevordert. Deze gegevens kunnen worden aangevuld met meetgegevens over de transpiratiesnelheid van verschillende boomsoorten, die de koelcapaciteit van een boom door verdampingskoeling nog vergroten. Als deze prestaties vervolgens worden berekend over de groeifasen van de boom, kunnen we voor het eerst een volledig beeld krijgen van de thermische voordelen van het urban forest.

Het i-Tree 2.0-NL project gaat nauwkeurige meetgegevens ontwikkelen over de optimale koelprestaties van honderden soorten bomen die in Nederlandse steden groeien. En daarbij schattingen maken van prestaties van bomen gedurende hun gehele levenscyclus. De gegevens zullen worden geïntegreerd in een bestaand instrumentarium: i-Tree. Dit project beoogt i-Tree geschikt te maken voor uitspraken over de bijdrage van stadsbomen aan het verminderen van hitte in Nederlandse steden. 

Orgware

De ontwikkeling van data en integratie in de i-Tree tool zorgt ervoor dat planologen, ontwerpers en groenprofessionals straks beter in staat zijn om stedelijke groenvoorziening effectiever in te richten voor klimaatadaptatie. Maar het succes van de uitgebreide tool berust niet alleen op de data, het moet ook bruikbaar en toepasbaar zijn. Een volgende stap is dus om een van de belangrijkste baten van stadsbomen te integreren in de plannings- en ontwerppraktijk. Middels ontwerpsimulaties en stakeholder co-design sessies worden nieuwe toepassingen van i-Tree ontwikkeld zodat planners, ontwerpers en groenprofessionals de mogelijkheden van stadsbomen beter kunnen benutten. Het uiteindelijke doel is klimaat-adaptieve en duurzame stadsgroen, en weerbaarder stedelingen.

Meer informatie

Het project bestaat uit een consortium van 28 betrokken partners, waaronder 5 kennisinstituten, 8 gemeenten, 7 boomadviesbureaus, 5 boomkwekerijen, 3 ontwerpbureaus en 4 maatschappelijke partners en zal drie jaar duren. 

Projectleider: dr. René van der Velde, Associate Professor Urban Forestry Department of Urbanism, Faculty of Architecture and the Built Environment, TU Delft 

Project co-lead: dr. Rebecca Price, Assistant Professor Transition Design, Faculty of Industrial Design Engineering, TU Delft