Virtuele innerlijke stem voor ontwikkelen sociale vaardigheden

Sociale vaardigheden zijn onmisbaar in het leven, maar ze komen niet altijd aangewaaid. Er is dan ook een groot aanbod aan cursussen en zelfhelpboeken om ze te ontwikkelen. Tegenwoordig kan dat ook met digitale ondersteuning, zoals virtual reality (VR). Zulke systemen zijn relatief goedkoop en toegankelijk, maar kennen wel hun beperkingen. Ding Ding van de TU Delft ontwierp daarom een systeem dat VR combineert met virtuele cognitie: een innerlijke stem die instructies, terugkoppeling en aanmoediging geeft. Dit systeem kan helpen om het geloof in eigen kunnen, de zogenaamde zelf-effectiviteit, te vergroten. Ding promoveert op 4 juni op dit onderwerp. 

Digitale methodes bieden gebruikers de mogelijkheid om sociale vaardigheden te observeren of te oefenen, maar leggen daarbij doorgaans niet uit waarom iemand zich op een bepaalde manier zou moeten gedragen. “Dit ‘learning by doing’ kan je helpen een vaardigheid onder de knie te krijgen, maar er is ook het risico dat het niet lukt en je juist de moed verliest”, vertelt Ding Ding, onderzoeker bij de sectie Interactive Intelligence van de TU Delft. Ding’s onderzoek richt zich op zelfeffectiviteit: het geloof dat mensen hebben in hun eigen kunnen. Zelfeffectiviteit kan de motivatie en de bereidheid van mensen om sociale interacties aan te gaan vergroten. “Bestaande systemen kijken alleen of je iets kunt of niet, maar je gaat in de praktijk pas iets doen in de praktijk als je zeker weet dat je het kunt”, zegt Associate Professor Willem-Paul Brinkman, Ding’s  promotor. 

De innerlijke stem
Ding kwam op het idee om virtuele cognitie toe te voegen aan de VR-leerervaring. Virtuele cognitie is een soort innerlijke stem die denkprocessen nabootst.  Je innerlijke stem is de stem die je in je hoofd hoort als je bijvoorbeeld leest. Ding onderzocht eerst de geluidsparameters voor zulke innerlijke stemmen, omdat mensen hun innerlijke stem anders ervaren dan hun spreekstem. Deze innerlijke stem werd vervolgens toegevoegd aan een serie VR-experimenten, een beetje zoals een voice-over in een film. 

Onderhandelingen
Veel mensen denken bij onderhandelen aan het kopen van een huis of een nieuwe auto, maar onderhandelen maakt deel uit van ons dagelijks leven. We onderhandelen met partners of kinderen over klusjes in huis of de vakantiebestemming, en in een professionele setting over onze werklast of deadlines. Dat maakt het kunnen onderhandelen tot een belangrijke sociale vaardigheid. Onderhandelingen zijn dus ook een interessante setting om de effectiviteit van een sociale vaardigheidstraining met virtuele cognitie te testen.

Ding zette een reeks experimenten op waarbij deelnemers gesprekken tussen een werkgever en een werknemer konden observeren. Ze konden zien en horen wat er werd gezegd, maar gedachten werden ook expliciet weergegeven. De virtuele cognitie (de ‘innerlijke stem’), werd  gebruikt om kennis en principes te introduceren en te reflecteren op het proces, dit alles vanuit het oogpunt van de werkgever. In de eerste scène dacht de werkgever na over de komende onderhandeling. De volgende scènes varieerden van een gesprek met een werknemer die altijd te laat is tot een werknemer die ontslag indient. “Op die manier konden de deelnemers ervaren hoe de theoretische kant van de onderhandelingen in de praktijk wordt toegepast”, legt Ding uit. 

Zelfmotivatie
Hoewel de deelnemers geen actieve rol hadden in de onderhandelingen, rapporteerden ze wel meer kennis over wat werkt en wat niet werkt in dergelijke sociale interacties in vergelijking met een controlegroep. Ze vonden ook dat ze betere onderhandelaars waren geworden door deel te nemen aan het experiment, hun zelfeffectiviteit was dus toegenomen. Als de virtuele cognitie ook zelfmotiverende uitspraken deed (bijvoorbeeld: ‘Ik denk dat ik dit kan, ik ben al een behoorlijk goede onderhandelaar’) was dit effect nog groter. De effecten waren van langere duur, want de deelnemers meldden ze ook in een follow-up twee weken later.

“Deelnemen aan een sociale vaardigheidstraining is best ongemakkelijk. Door mensen eerst een virtuele ervaring te bieden, kunnen ze genoeg zelfvertrouwen opbouwen om deel te nemen aan een echte training. Zo’n systeem kan dus een laagdrempelige aanvulling zijn op het totale trainingsaanbod”, aldus Brinkman. Het onderzoek van Ding heeft aangetoond dat virtuele cognitie een veelbelovend concept is om digitale sociale vaardigheidstrainingen te verbeteren, maar het kan ook een bredere reikwijdte hebben. “Moeilijkheden met sociale interactie kunnen ook een pathologische oorzaak hebben. Het concept van de virtuele innerlijke stem kan in de toekomst misschien ook een rol spelen in een therapeutische setting”.

Meer informatie
Promotie Ding Ding: Design and evaluation of simulated reflective thoughts in virtual reality exposure training
Promotor 1: Prof.dr. M.A. Neerincx, Promotor 2: Dr.ir. W.P. Brinkman. 

Link naar proefschrift in TU Delft Repository.

Contactinformatie: Ilona van den Brink (persvoorlichter TU Delft), i.vandenbrink@tudelft.nl, 015 2784259