Convenant circulair bouwen in de maak
Veel bouwbedrijven en opdrachtgevers zijn aan de slag gegaan met circulair bouwen. Maar wat deze vorm van bouwen precies inhoudt is nog niet duidelijk. Daarom wordt binnen het platform Cirkelstad gewerkt aan een convenant, een heldere afspraak over hoe circulaire bouwprojecten tot stand moeten komen.
Het Rijk streeft naar een circulaire samenleving in 2050. In 2030 zou de helft van dit doel al behaald moeten zijn. Om dat te bereiken is de bouwsector door het Rijk aangewezen als een van de speerpunten, want deze sector verbruikt veel grondstoffen, energie en water. Diverse grote bouwbedrijven en opdrachtgevers – veelal overheden en semi-overheidsorganisaties – zijn al met circulair bouwen aan de slag gegaan. Een aantal daarvan heeft zich aangesloten bij het platform Cirkelstad. Ook de Bouwkundehoogleraren Hans Wamelink en Ellen van Bueren zijn bij dit platform betrokken. In het kader van het project ‘Samen Versnellen’ zijn zij verantwoordelijk voor het verzamelen van ervaringen die een aantal deelnemers met circulaire bouwprojecten heeft opgedaan.
‘Samen versnellen’
“Cirkelstad is een netwerkorganisatie waarbinnen koplopers in circulair bouwen snel innovaties uitwisselen. Ook willen ze laten zien wat er allemaal mogelijk is op dit gebied”, vertelt professor Ellen van Bueren. “Hun ambitie is om het traject naar circulair bouwen en de toepassing ervan te versnellen met behulp van nieuwe werkwijzen, het samen slechten van barrières en door normen en praktijken te ontwikkelen die in de bouw algemeen geaccepteerd moeten gaan worden. Dat is het Samen Versnellen-traject. Het moet in 2023 een convenant opleveren dat duidelijk maakt wat we onder circulair bouwen verstaan en op welke manier we dat willen operationaliseren, waardoor partijen niet steeds het wiel opnieuw hoeven uitvinden. Die standaard is ‘Het nieuwe normaal’ gedoopt.”
Barrières en mogelijkheden voor versnelling boven water halen
Professor Hans Wamelink: “We vragen de deelnemers om concrete bouwprojecten als voorbeeld van hun ervaringen op het gebied van innovatie en we proberen hun manier van werken te achterhalen. De bijdrage van Ellen van Bueren en mij, voor de helft gefinancierd door het Accez-kennisprogramma van de provincie Zuid-Holland, is het verzamelen van ervaringen in de vorm van audits, gestructureerde vragenlijsten voor opdrachtgevers en opdrachtnemers. De vragen zijn onderverdeeld in de thema’s materialen, energie, water, sociaal en management. Met die audits willen we barrières en versnellingen boven water halen. Dat kan wet- en regelgeving zijn, maar ook de cultuur binnen organisaties. Het organiseren van dit proces is nog een hele kluif, want we hebben met veel partijen te maken die allemaal de uitgebreide audit moeten invullen en veel data moeten aanleveren. Maar gelukkig zijn die partijen net als wij ook enthousiast.”
Halfjaarlijkse rapportages
Van Bueren: “Het eerste resultaat komt in oktober 2020 beschikbaar op basis van een pilot met acht projecten. Dan zien we wat een audit kan opleveren. We verwachten overigens dat circulair bouwen zich zo snel zal ontwikkelen dat de audit aanpasbaar moet zijn en we de lat hoger moeten kunnen leggen wanneer we dat willen.”
Wamelink: “Vanaf oktober 2020 gaan we tweemaal per jaar van een groot aantal projecten gegevens verzamelen. De deelnemers vullen de spreadsheet in wanneer ze hun ontwerp klaar hebben en we gaan ermee door tot na de oplevering. Wat in de tussentijd gebeurt willen we grondig documenteren. Zo zullen er verschillen zijn tussen ontwerp en eindresultaat, maar daarvan willen we leren. Komen de herkomst van materialen en hergebruikspercentages overeen met de ambities en is daar bewijs voor? En wat heeft ertoe geleid dat dit project daadwerkelijk circulair is gerealiseerd? Wij maken elk halfjaar een rapportage over de ambities, barrières en versnellers. Na drie jaar resulteert dat in het convenant dat alle betrokkenen zullen ondertekenen.”
Kijkje in de keuken
Van Bueren en Wamelink zijn enthousiast over het project. Wamelink: “Cirkelstad is voor ons interessant omdat we mede dankzij de betrokkenheid van gemeenten en bouwbedrijven uit de eerste hand informatie over de aanpak van circulair bouwen kunnen verzamelen. Tot mijn verrassing wordt circulair bouwen door de bouwsector in snel tempo opgepakt. Je ziet nu al dat er veel creativiteit nodig is om deze vorm van bouwen te realiseren. We komen creativiteit tegen die je niet zou verwachten. Innovatieprocessen in de bouw verlopen in de regel traag, maar dit lijkt een uitzondering op de regel.” Van Bueren vult aan: “Het project biedt ons de mogelijkheid om een kijkje in de keuken van nieuwe projecten te nemen en om van de top van organisaties te horen waar zij tegenaan lopen. Dat de bouwbedrijven hun praktijkervaring inbrengen is waardevol, want er zijn weinig andere mogelijkheden om zulke projectgerelateerde gesprekken met opdrachtgevers en opdrachtnemers gezamenlijk te voeren.”
De betrokkenheid van beide hoogleraren bij Cirkelstad is voor hen ook interessant omdat ze met traditionele instrumenten zoals audits, checklists en convenanten milieuambities in de bouw vastleggen en doorgeven. Wamelink: “We kunnen nu zien wat er daadwerkelijk terecht komt van het werken met deze procesmatige instrumenten en hoe hiermee inhoudelijke ambities te realiseren zijn. Daarnaast is Cirkelstad ook om een andere reden interessant voor ons. Het sluit aan bij het NWO-project TranCiBo dat naar gedragsverandering kijkt die nodig is om circulair bouwen voor elkaar te krijgen. De ervaringen uit Samen Versnellen zijn input voor dit project.”
Drie consultancybureaus op het gebied van circulair bouwen zijn betrokken bij het ontwikkelen van de audits: Copper8, Albaconcepts en Metabolic. Gedurende de drie jaar van het project voeren zij ook de halfjaarlijkse gesprekken met de Samen versnellen-deelnemers.