TU Delft actief in drie nieuwe Zwaartekracht-programma’s

NWO heeft de nieuwe toekenningen binnen het Zwaartekracht-programma bekendgemaakt, ter waarde van 113 miljoen euro. De TU Delft neemt deel aan drie van de zes nieuwe programma’s. Deze betreffen hersenonderzoek, kunstmatige intelligentie en ethiek rond disruptieve technologie. Het programma Zwaartekracht, gefinancierd door het Ministerie van OCW, richt zich op excellente wetenschappelijke onderzoeksprogramma’s. Met de bijdrage kunnen toponderzoekers gedurende een periode van tien jaar vernieuwende onderzoeks- en samenwerkingsactiviteiten ondernemen met een fundamenteel karakter.

De drie programma’s waar de TU Delft actief in is:

BRAINSCAPES: A Roadmap from Neurogenetics to Neurobiology

Hoofdaanvrager: Prof. dr. D. Posthuma (VU). Mede-aanvragers: Prof. dr. B. Lelieveldt (UL/TUD), Prof. dr. A.B. Smit (VU), Prof. dr. H.D. Mansvelder (VU), Prof. dr. E. Hol (UU), Prof. dr. R.J. Pasterkamp (UU).

Toekenning: 19,6 miljoen euro

Recent genetisch onderzoek heeft ongekende inzichten opgeleverd in de genen die zijn betrokken bij hersenaandoeningen. De volgende stap is deze kennis benutten om mechanisch inzicht te krijgen in deze ziektes. In Brainscapes worden nieuwe analytische en experimentele tools ontwikkeld om de invloed van risico-genen op het functioneren van specifieke cellen te bestuderen.

“Deze Zwaartekracht-toekenning is de kroon op tien jaar versmelting tussen Delfts computer science-onderzoek en Leids life science-onderzoek”, zegt prof.dr. Boudewijn Lelieveldt, die ook actief is aan de Leidse universiteit. “Samen hebben we een succesvolle onderzoekslijn opgezet in Computational Biology en Visual Analytics technologie. In dit Brainscapes-project duiken we in de enorme hoeveelheid gegevens, genaamd Brainscape. Deze vormen een zeer gedetailleerd ‘periodiek systeem’ van hersencellen, en geven antwoord op de vraag welke soorten hersencellen er zijn, en door welke genen die worden bestuurd. Uiteindelijk levert dit nieuwe inzichten op in de moleculaire en cellulaire basis van complexe hersenaandoeningen die kunnen worden gebruikt om nieuwe therapieën te ontwikkelen.”

HYBRID INTELLIGENCE: Augmenting human intellect

Hoofdaanvrager: Prof. dr. F.A.H. van Harmelen (VU). Mede-aanvragers: Prof. dr. C.M.J. Jonker (TUD), Prof. dr. M. de Rijke (UvA), Prof. dr. M. Welling (UvA), Prof. dr. L.C. Verbrugge (RUG).

Toekenning: 19,0 miljoen euro

Hybrid Intelligence (HI) combineert menselijke en kunstmatige intelligentie (AI). In dit programma ontwikkelt men theorie en methoden voor intelligente systemen die samenwerken met mensen, die zich aan kunnen passen aan veranderende omstandigheden en die hun acties kunnen uitleggen. Ethische en juridische waarden, zoals transparantie, verantwoording en vertrouwen, worden bij de ontwikkelen van deze HI-systemen nadrukkelijk meegenomen. Toepassingen richten zich onder meer op gezondheidszorg, onderwijs en wetenschap.

De uitdaging in dit programma is de volgende vraag te beantwoorden: hoe bouwen we adaptieve intelligente systemen die menselijke intelligentie versterken in plaats van vervangen en die tevens onze sterktes vergroten en onze zwaktes compenseren? Deze vraag is een radicale andere dan bij de mainstream AI-aanpak. Die is gericht op autonome systemen die mensen kunnen vervangen. De beantwoording van de centrale vraag eist nieuwe multidisciplinaire onderzoekslijnen en levert niet alleen nieuwe wetenschappelijke inzichten en toepassingen op maar is ook cruciaal voor het debat over kunstmatige intelligentie en het beleid op het gebied van ethiek rond AI.

Prof. dr Catholijn Jonker: "In het Hybrid Intelligence-project werken we aan een symbiose tussen artificiële en menselijke intelligentie die onze menselijke intelligentie versterkt. Vergelijk het met een herdershond die de schapenhoedende capaciteiten van een herder versterkt. Deze samenwerking tussen de VU, de TU Delft en andere partners zal een grote, fundamentele bijdrage leveren op al die gebieden van kunstmatige intelligentie die nodig zijn om die symbiose te verwezenlijken. Binnen de faculteit EWI richten we ons met name op de dialoog tussen mens en machine waarin zij elkaar wederzijds verder helpen door hun eigen licht te laten schijnen op de uitdaging die ze samen aangaan. Dat betekent het vermogen om je gedachten aan de ander te kunnen uitleggen, de sociale intelligentie en het vermogen om bij te kunnen leren uit die dialoog."

Ethics of Socially Disruptive Technologies

Hoofdaanvrager: Prof. dr. P.A.E. Brey (UT). Mede-aanvragers: Prof. dr. S. Roeser (TUD), Prof. dr. ir. I.R. van de Poel (TUD), Prof. dr. I.A.M. Robeyns (UU), Prof. dr. ir. P.P.C.C. Verbeek (UT), Prof. dr. W.A. IJsselsteijn (TUE)

Toekenning: 17,9 miljoen euro

Nieuwe technologische ontwikkelingen schieten momenteel als paddenstoelen uit de grond. Denk aan nieuwe innovaties op het gebied van kunstmatige intelligentie, robotica, synthetische biologie, nanomedicatie, moleculaire biologie en neurotechnologie. Het zijn uiteenlopende voorbeelden met één ding gemeen: ze hebben de potentie om grote veranderingen teweeg te brengen in het dagelijks leven, zowel sociaal, cultureel als economisch. Maar ze roepen ook ingewikkelde morele vraagstukken op die vragen om ethische bespiegelingen. Het zijn kortom socially disruptive technologies (SDT’s).

In dit programma worden nieuwe methoden ontwikkeld die noodzakelijk zijn om de ontwikkeling en implementatie van de nieuwe generatie disruptieve technologieën beter te begrijpen, moreel te kunnen evalueren en te kunnen interveniëren in de wijze waarop de technologie zich verder ontwikkelt.  Dit omvat onder meer het versterken van de samenwerking tussen ethici, filosofen en toonaangevende technische wetenschappers en ingenieurs gericht op verantwoorde en duurzame innovatie. Het project Ethics of Socially Disruptive Technologies is het eerste op het gebied van filosofie dat een bijdrage ontvangt uit het Zwaartekracht-programma.

‘Nieuwe technologische ontwikkelingen nopen ons tot een herbezinning op aloude filosofische noties, zoals vrijheid, rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid, en hoe we recht kunnen doen aan morele kernwaarden in innovaties’, aldus prof. dr. Sabine Roeser. ‘Wij verwachten dat deze heroriëntatie op het gebied van de ethiek van technologie ook de samenwerking tussen ethici, filosofen en technisch wetenschappers zal versterken”, voegt prof. dr. ir. Ibo van de Poel toe.