Onvoorspelbare training bereidt piloten beter voor op noodsituaties
Wanneer er plotseling een noodgeval plaatsvindt tijdens het vliegen kan het voor piloten erg moeilijk zijn om correct te reageren. Daarom hebben luchtvaartautoriteiten bepaald dat er in de jaarlijkse training die piloten krijgen, nu specifiek aandacht moet worden besteed aan de effecten van schrik en verrassing. Onderzoeker Annemarie Landman onderzocht in vliegsimulatoren hoe dit het beste vormgegeven kan worden. Op 4 september promoveert ze aan de TU Delft en TNO Soesterberg op het onderwerp ‘startle and surprise’. Op 26 september volgt er een symposium bij TNO. Één van de conclusies: maak de training meer onvoorspelbaar en veelzijdig.
Verwarring in de cockpit
Het ongeluk van Air France vlucht 447 in 2009 is een bekend voorbeeld waarbij verwarring in de cockpit een rol speelde. ’s Nachts, tijdens cruise, schakelde de automatische piloot plotseling uit, en ging het besturingssysteem over op een modus die niet meer beschermt tegen een zogenaamde ‘overtrek’, waarbij het toestel draagvermogen verliest. Tegelijkertijd gaven de instrumenten in de cockpit tegenstrijdige informatie aan. Het vliegtuig stortte neer in de Atlantische Oceaan. De piloten konden het toestel niet redden. Zij begrepen minutenlang niet wat het probleem was. Naar aanleiding van onder meer dit ongeval hebben de luchtvaartautoriteiten de aanbeveling gedaan dat piloten voortaan in de training op “schrik en verrassing” moeten worden voorbereid.
Voorspelbare training
Annemarie Landman, promovenda aan de TU Delft en TNO Soesterberg onderzocht hoe je piloten in een (veilige) vliegsimulator kunt trainen om met verrassing en stress om te gaan. Landman: “Noodsituaties kunnen in de simulator natuurlijk nooit zo verrassend en stressvol zijn als in het echt. Maar dat is in principe ook niet nodig. Ons onderzoek laat zien dat je piloten ook in de simulator goed kunt trainen op stress en verrassing door een deel van de training minder voorspelbaar in te richten en de oefenscenario’s meer te variëren.”
De huidige oefenscenario’s kunnen erg eenzijdig en voorspelbaar zijn, bijvoorbeeld als een luchtvaartmaatschappij slechts een beperkt aantal oefenscenario’s beschikbaar heeft, en piloten de inhoud van de trainingen aan elkaar doorgeven. Hierdoor weten ze wat ze kunnen verwachten en zitten ze klaar om te reageren op ‘het script motorstoring of brandalarm’. Op zich zijn voorspelbare scenario’s wel een goede basis om iets te oefenen, en bij testen ontkom je er niet aan omdat deze gelijk moeten zijn voor iedereen. Maar als dit de enige manier van oefenen is, dan traint men niet het herkennen en analyseren van situaties, zoals in een echte noodsituatie ook nodig is.
Landman: “Om een goede bokser te worden is het ook niet genoeg om alleen maar tegen een boksbal te slaan. Je moet juist ook sparren met onvoorspelbare tegenstanders om te leren reageren.”
“We hebben daarnaast ook een procedure onderzocht die piloten zouden kunnen toepassen om een situatie te analyseren wanneer zij verrast zijn. Dit is een simpele checklist waarmee men eerst bewust de stress reguleert, daarna de belangrijkste variabelen om te kunnen vliegen checkt, en daarna het probleem gaat analyseren. Door deze structuur in de analyse aan te brengen zou die beter bestand zijn tegen stress. Er waren veelbelovende resultaten in de simulator, maar verder onderzoek moet uitwijzen of de aanpak ook werkt in echte noodsituaties.
Combinatie van verrassing en stress
De reden dat het voor piloten moeilijk kan zijn om correct te reageren op een noodgeval is heel menselijk. Annemarie Landman: “De essentie van het probleem1 is de combinatie van verrassing en stress. Verrassing is voor onze hersenen een signaal dat er iets niet klopt aan je begrip van de situatie, en dat je dit moet onderzoeken en aanpassen. Zolang je nog niet begrijpt wat er aan de hand is, is het moeilijk om de dingen die je ziet correct te interpreteren. Je aannames over de situatie bepalen namelijk je perspectief. Zodra je doorhebt wat er mis is, dan valt alles pas op zijn plek.
Maar als er gevaar bij komt kijken, zoals tijdens het vliegen, dan kan er door de schrik ook hoge stress aanwezig zijn. Stress maakt het moeilijker om de situatie te analyseren en je begrip ervan aan te passen. In het ergste geval verlies je grip, waardoor de stress nog verder toeneemt. Hierdoor kan je helemaal geblokkeerd raken. Als dat gebeurt in de cockpit, kan een piloot onlogisch gaan handelen, alarmen niet meer begrijpen of belangrijke informatie zelfs niet eens meer waarnemen.” Met een simulatorexperiment2 heeft Landman aangetoond dat piloten inderdaad meer moeite hadden om adequaat te reageren op noodsituaties wanneer deze onverwacht gebeurden.
“Voorop staat dat vliegen al extreem veilig is, en dat piloten al ontzettend goed getraind worden. Mijn studie heeft aangetoond dat het zelfs in de veilige omgeving van een vliegsimulator mogelijk is ze nog beter te trainen op schrik en verrassing.”
Meer informatie:
Contactinfo:
Annemarie Landman: 0645800767, h.m.landman@tudelft.nl
Ineke Boneschansker: 06 140 151 19, i.boneschansker@tudelft.nl
Symposium TNO:
Naar aanleiding van deze dissertatie wordt er op donderdag 26 september een internationaal symposium over het onderwerp georganiseerd bij TNO in Soesterberg. Meer informatie over dit symposium is te vinden op de TNO website.
Publicaties:
1 Landman, A., Groen, E. L., van Paassen, M. M., Bronkhorst, A. W., & Mulder, M. (2017). Dealing with unexpected events on the flight deck: a conceptual model of startle and surprise. Human factors, 59(8), 1161-1172.
2 Landman, A., Groen, E. L., Van Paassen, M. M., Bronkhorst, A. W., & Mulder, M. (2017). The influence of surprise on upset recovery performance in airline pilots. The International Journal of Aerospace Psychology, 27(1-2), 2-14.
3 Landman, A., van Oorschot, P., van Paassen, M. M., Groen, E. L., Bronkhorst, A. W., & Mulder, M. (2018). Training pilots for unexpected events: a simulator study on the advantage of unpredictable and variable scenarios. Human factors, 60(6), 793-805.