ERC Grants voor Nynke Dekker en Ibo van de Poel
De European Research Council heeft aan twee Delftse hoogleraren een ERC Advanced Grant van 2,5 miljoen euro toegekend. Nynke Dekker, hoogleraar Biofysica, zal de replicatie van chromatine in gist in kaart brengen met behulp van single-molecule technieken. Ibo van de Poel, hoogleraar Ethiek en Techniek, zal een filosofische theorie ontwikkelen voor het ontwerpen van technologie bij veranderende maatschappelijke waarden.
Een tijdlijn van chromatine-replicatie
Prof. dr Nynke Dekker
DNA-replicatie is essentieel voor het functioneren van de cel. Tijdens ons leven synthetiseert ieder van ons maar liefst een lichtjaar aan DNA. Dit mechanisme is bijzonder robuust: er worden bij het kopiëren relatief weinig foutjes gemaakt.
In eukaryoten zit DNA verpakt in chromatine, een verzameling DNA en eiwitten die in de celkern te vinden is, en die er door een microscoop bekeken uitziet als een kralenketting. De afzonderlijke kralen, nucleosomen genaamd, zijn plekken waar de DNA-streng zich om deze eiwitten heeft gewikkeld. Daarbij zijn compacte pakketjes erfelijk materiaal ontstaan die onder meer de genexpressie regelen. Ze bepalen welke genen actief worden en op welke manier, en zorgen er zo voor dat een cel zich specialiseert tot bijvoorbeeld zenuwcel of spiercel. Epigenetica, de invloed van omgevingsfactoren, speelt hierbij ook een rol.
De chromatinestructuur, met daarbij alle actieve en inactieve genen, moet net als DNA nauwkeurig worden gekopieerd. Een goed begrip van de wisselwerking tussen DNA-replicatie en chromatine-replicatie is belangrijk, omdat het onder meer inzicht kan geven in epigenetische overerving en het ontstaan van kanker. Nynke Dekker zal in dit project de replicatie van chromatine in gist in kaart brengen, met behulp van zogeheten single-molecule-technieken. Met dit soort technieken kan ze inzoomen op de werking van individuele moleculen. Dekkers doel is om een tijdlijn op te stellen van de stappen waarin chromatine gerepliceerd wordt.
Ontwerpen bij veranderende maatschappelijke waarden
Prof. dr Ibo van de Poel
In de komende vijf jaar zullen Van de Poel en zijn team een filosofische theorie ontwikkelen voor het ontwerpen van technologie bij veranderende maatschappelijke waarden. Die theorie kan worden gebruikt om socio-technische systemen, zoals de gas-infrastructuur, blockchains, stroomnetwerken en zelfrijdende auto’s, te ontwerpen die zich beter kunnen aanpassen aan veranderende maatschappelijke waarden.
Het project bouwt voort op bestaand onderzoek naar Value Sensitive Design waarin morele waarden zoals veiligheid, duurzaamheid, privacy, rechtvaardigheid en democratie worden meegenomen in het ontwerp van technologie. Een belangrijke blinde vlek van de huidige theorieën is echter dat ze aannemen dat waarden gelijk blijven, terwijl ze in de realiteit vaak veranderen nadat een technologie is ontworpen. Als gevolg hiervan kan er een discrepantie ontstaan tussen de waarden die in het verleden zijn meegenomen bij het ontwerpen van sociotechnische systemen, en de waarden die we nu belangrijk vinden. Veel van de huidige transport- en energiesystemen bijvoorbeeld doen onvoldoende recht aan de waarde duurzaamheid. Hoewel dit nu algemeen erkend wordt, kunnen we deze systemen niet van de een op de andere dag veranderen, omdat ze een groet technologische en institutionele traagheid hebben, net als de maatschappelijke waarden die in deze systemen geïncorporeerd zijn.
Het onderzoeksprogramma zal een filosofische theorie ontwikkelen om beter te begrijpen hoe waarden kunnen veranderen. Daartoe worden inzichten ontwikkeld over de dynamica van waardenverandering, en worden bestaande analyses over de inbedding van waarden in technologie uitgebreid naar sociotechnische systemen. Dit alles draagt bij aan het ontwikkelen van ontwerpstrategieën voor sociotechnische systemen die zich beter kunnen aanpassen aan veranderende maatschappelijke waarden. De theorie zal worden toegepast in een aantal empirische studies naar waardenverandering in energie- en robotsystemen.
