Verbetering projectstrategieën door bewustwording
In de loop der jaren is de dienstverlening van de architect veel veranderd. Marina Bos-de Vos onderzocht de rol van architectenbureaus in de keten en hoe bureaus vanuit verschillende professionele rollen waarde creëren en toe-eigenen. In haar promotieonderzoek concludeert zij dat bewustwording van verschillende waarden noodzakelijk is voor betere projectstrategieën van architectenbureaus.
Er is veel bekend over hoe organisaties gezamenlijk tot de creatie van waarden komen, maar erg weinig over hoe creatieve professionals uit dat proces van waardecreatie zelf nog iets overhouden. Dan gaat het niet alleen over financiële waarde, maar ook over het opbouwen van reputatie, het door ontwikkelen van de bedrijfsfilosofie en werkplezier. Bij architectenbureaus gaat dit vaak mis. In de onderlinge samenwerking met andere partijen verschillen de opvattingen over wat de professionele expertise van de architect waard is. Daardoor zijn bureaus snel geneigd om concessies te doen, zowel op financieel vlak als met betrekking tot gebruikswaarde. Er is te weinig bewustzijn over het feit dat het creëren en toe-eigenen van waarden onderdeel vormt van het dagelijkse werk in projecten. Bewust omgaan met de verschillende soorten waarden en hoe die zich tot elkaar verhouden kan helpen om tot betere projectstrategieën te komen.
Voor het ontwikkelen van betere projectstrategieën is het noodzakelijk het bedrijfsmodel scherp te krijgen. Waar zitten de spanningen, hoe wordt omgegaan met onderhandelingsangst? Hoe worden belangen op lange termijn gekoppeld aan beslissingen op korte termijn? Bos-de Vos: “Ik ben met veertig verschillende architectenbureaus in gesprek gegaan. Van bestaande of lopende projecten heb ik het proces geanalyseerd. Hoe hebben de verschillende bureaus de projecten op strategisch niveau aangepakt? Waar ging het mis? Uit die analyse is naar voren gekomen dat er vier typen professionele rollen zijn van waaruit de bureaus hun doelstellingen nastreven. Bureaus onderhandelen als initiator, als specialist, als integrator of als productontwikkelaar. Als bureaus zich bewust zijn van die rollen, kunnen mismatches slimmer worden aangepakt binnen een overkoepelende strategie. Zo kunnen bureaus bijvoorbeeld beter besluiten welke projecten zij wel of niet aannemen, maar ook hoe ze de aangenomen projecten slimmer kunnen uitvoeren.”
Bos-de Vos ontwikkelde het futurA-spel als tool en onderdeel van het onderzoek, waarmee creatieve professionals beter grip kunnen krijgen en houden op het complexe web van relaties tussen waarden. Aan de hand van een spelbord, kaarten en vragen biedt het futurA-spel zo de ruimte om gericht in discussie te gaan met elkaar, de opdrachtgever en met co-creatie partners. Bos-de Vos: “Het spel helpt om relaties te zien en aan te scherpen. De vier verschillende rollen bieden een onderlegger, waarbij per rol specifieke uitdagingen en oplossingsrichtingen worden uitgediept. Het spel is getest in de praktijk in 17 strategiesessies bij verschillende architectenbureaus en op die manier doorontwikkeld over een periode van twee jaar. In de drie uur durende sessies kwam telkens naar voren dat het spel helpt om scherpte te brengen. Het spel laat daarmee ook zien hoe belangrijk het is om de tijd te nemen om met elkaar in gesprek te gaan.”
Het futurA-spel is niet alleen bedoeld om architectenbureaus aan het denken te zetten, het spel kan ook studenten helpen om beter voorbereid de praktijk in te gaan. “Architecten missen vaak het managementbewustzijn, goed ondernemerschap is noodzakelijk voor een succesvol architectenbureau,” zegt Bos-de Vos. “Het futurA-spel wordt daarom ook open source aangeboden. Bovendien biedt het spel een methode om op een ontwerpende manier over je eigen bedrijfsstrategie na te denken. Dat is net zo goed een belangrijke en leuke ontwerpopgave.”
Marina Bos-de Vos promoveerde dinsdag 19 juni cum laude op haar proefschrift 'Open for business: Project-specific value capture strategies of architectural firms'. Het futurA-spel is de vertaling van de inzichten uit het onderzoek naar een tool voor de praktijk. De Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus biedt een cursus aan over bedrijfsvoering voor architectenbureaus, waarbij het futurA-spel als basis wordt gebruikt.