GovTech boven BigTech

Of het nu gaat om de zorg, de publieke dienstverlening of de energietransitie, veel organisaties staan voor dezelfde problemen, zoals personeelstekorten, bureaucratie en complexiteit. Al deze problemen hebben vergelijkbare digitaliseringspuzzels: Hoe kan automatisering het personeelstekort tegengaan? Hoe kan data-uitwisseling tussen verschillende sectoren bureaucratie verminderen? Hoe kan digitalisering bijdragen aan het verminderen van complexiteit?

“Een probleem is echter dat de technologie die hiervoor kan worden ingezet door bedrijven is ontwikkeld voor consumenten of voor andere bedrijven, en niet primair voor de overheid”, zegt Marijn Janssen, hoogleraar ICT en Governance aan de TU Delft. “De overheid moet ook publieke waarden als eerlijkheid en gelijkheid meenemen, terwijl die voor een bedrijf dat streeft naar winstmaximalisatie van veel minder belang zijn. Sommige bedrijven gebruiken de consument om te experimenteren op welke manier hun product wel of niet goed werkt. De overheid kan dat niet doen.”

Bharosa ziet Digicampus als een collectief instrument om de digitale transformatie van de overheid vorm te geven zonder dat de overheid daarbij afhankelijk wordt van één marktpartij, één ministerie of één uitvoeringsdienst. “Digicampus past in de Nederlandse cultuur van polderen, met elkaar overleggen, uitproberen en leren, maar dan in het digitale domein”, zegt Bharosa. “Binnen Digicampus bouwen we niet alleen prototypes van nieuwe technologie, maar ook een afsprakenstelsel eromheen, bijvoorbeeld afspraken over de standaarden waaraan technologie moet voldoen en hoe het toezicht eruit moet zien. Het gaat dus om socio-technische oplossingen – technische oplossingen ingebed in het sociale domein.”

Hoogleraar ICT en Governance Marijn Janssen geeft een voorbeeld van een GovTech-toepassing die werkt in de praktijk: “Burgers moeten zelf aankloppen bij de overheid als ze denken recht te hebben op een zorgtoeslag of een huurtoeslag. Maar sommige burgers die in financiële problemen komen, blijken niet te weten dat ze recht hebben op zo’n toeslag. Om dat te voorkomen, wordt binnen Digicampus samengewerkt aan enkele GovTech-oplossingen waarmee publieke dienstverleners proactief aan burgers laten weten dat ze recht hebben op een bepaalde toeslag. Hierbij hebben Delftse studenten bijgedragen aan onderzoek, prototype-ontwikkeling en toetsing.”

Proactieve dienstverlening is mogelijk omdat de overheid toch al veel data heeft van burgers. Alleen moest wel het probleem worden opgelost om data-uitwisseling tussen verschillende databronnen te vergemakkelijken. Digicampus zette de ontwikkeling van proactieve dienstverlening op de kaart, waarna deze ontwikkeling overgenomen werd door het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Een ander voorbeeld ligt op het terrein van digitale identiteit en online zaken regelen. Daarvoor wordt momenteel een nieuwe GovTech-oplossing gebouwd (zie kader) die op termijn DigiD, waarmee de overheid digitaal iemands identiteit kan verifiëren, moet vervangen.

Bharosa geeft enkele voorbeelden van hoe burgers worden betrokken bij de ontwikkeling van GovTech: “We staan in nauw contact met burgervertegenwoordigingen en met het overheidsprogramma Gebruiker Centraal, waarin burgers worden betrokken bij het verbeteren van de dienstverlening. En soms vragen wij zelf aan burgers om mee te denken over het vormgeven van een prototype. Een mooi voorbeeld ging over een app waarmee ouderen online machtigingen voor hun kinderen kunnen regelen. Toen hebben we mensen uit een lokaal ouderentehuis in Den Haag opgehaald om hun mening te horen over die app. Nou, het eerlijke antwoord was dat ze het toch te moeilijk vonden om een machtiging digitaal te regelen. Ze wilden dat liever in persoon doen bij een ambtenaar of een notaris. Die conclusie hebben we toen doorgegeven aan het ministerie van Volksgezondheid, als beleidsverantwoordelijke op dit gebied.”

“De tweede tip”, zegt Janssen, “is dat de overheid zelf voldoende technologie- en organisatiekennis in huis moet hebben en dus niet alles moet uitbesteden aan bedrijven en consultants. En de derde tip is om de fragmentatie van kennis tegen te gaan door samenwerking. Het gevaar is dat verschillende plekken binnen de overheid allemaal het wiel proberen uit te vinden. Dat werkt niet. In het bij elkaar brengen van kennis kunnen de TU Delft en Digicampus een belangrijke rol spelen. Ik zie de TU Delft een beetje als de kok die de juiste ingrediënten in de juiste verhoudingen bij elkaar brengt: van ethiek tot techniek.”