Nederlandse AI Coalitie versnelt innovatie

Door Jurjen Slump

Artificiële Intelligentie (AI) krijgt de komende jaren een grote invloed op alle geledingen van de maatschappij. Maar de ontwikkeling van innovatieve AI-toepassingen bij bedrijven verloopt nu nog te traag. Wil het bedrijfsleven niet afhankelijk worden van ‘big tech’, dan moet het snel zichzelf opnieuw uitvinden met AI, zegt Kees van der Klauw van de Nederlandse AI Coalitie (NL AIC).

Van der Klauw geeft als coalitiemanager leiding aan de NL AIC. Die is 1,5 jaar geleden opgezet, vanuit het besef dat AI ‘sterk bepalend voor onze toekomstige welvaart en welzijn’ wordt. Daarom moet Nederland een ‘sterke en onderscheidende positie’ opbouwen in zowel de ontwikkeling als de toepassing van AI. “Alleen door een proactieve inzet van AI kunnen wij als Nederland mede bepalen hoe AI wordt toegepast voor sociale en economische uitdagingen en daar voordeel uit halen”, klinkt het.

Versnellen van AI-ontwikkelingen en verbinden van AI-initiatieven

De NL AIC jaagt dit proces aan. De coalitie is een publiek-privaat samenwerkingsverband waarbij overheid, bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties zich inzetten om AI-ontwikkelingen te versnellen en AI-initiatieven in Nederland met elkaar te verbinden. Doel is om Nederland in een voorhoedepositie te krijgen als het gaat om maatschappelijk verantwoorde AI-toepassingen. Dankzij ondersteuning vanuit het Nationaal Groeifonds is er nu een mooie uitgangspositie om de noodzakelijke versnelling en schaalvergroting te realiseren.

Haast is geboden. De innovatie met AI-toepassingen gaat in Nederland niet snel genoeg. “Wij denken dat veel bedrijven het nog onderschatten”, zegt Van der Klauw. Veel ondernemingen hebben hun data nog niet op orde of zijn pas net bezig met automatiseren. “Het mkb is ook bezig met overleven in coronatijd”, signaleert hij verder. “Daar hebben we natuurlijk alle begrip voor, maar het punt is dat AI zo snel gaat dat sprake is van een ‘winner-takes-all-effect’. Als je te laat instapt, mis je de boot.”

Veranderende waardeketens

Zelfs grote bedrijven onderschatten vaak dat de waardeketen ‘aan het verschuiven’ is. “Ik zeg niet dat morgen iedereen AI moet implementeren, maar ze moeten er nu wel over beginnen na te denken.” Als voorbeeld noemt Van der Klauw de thuisbezorgplatforms. Die zijn begonnen als duidelijk toegevoegde waarde voor de aangesloten restaurants. Door de onstuimige groei zijn deze platforms inmiddels veel meer dan dat en nemen een dominante positie in: zij hebben alle relevante data over de klant, waardoor de restaurants kunnen verworden tot ondergeschikte leverancier. “

Dat kan overal gebeuren”, zegt Van der Klauw. “In de transport, in de maakindustrie. Gedreven door technologische ontwikkelingen verandert de manier waarop bedrijven hun geld verdienen heel erg snel.” Het buitenland heeft dit ‘allang in de gaten’. Het Nederlandse bedrijfsleven moet hier op gaan inspelen, om niet aan het kortste eind te trekken en afhankelijk te worden van buitenlandse ‘big tech’-bedrijven.

Nieuwe proposities met AI

Dan gaat het onder meer om het verbeteren van de eigen bedrijfsprocessen met AI en het verbeteren van hun producten. Maar het liefst ziet Van der Klauw dat ze het momentum pakken om tegelijkertijd een ‘totaal nieuwe propositie te ontwikkelen met AI’.

Voor grote bedrijven is dit makkelijker dan voor het mkb, erkent Van der Klauw. Maar als kleine bedrijven gezamenlijk optrekken, kunnen zij ook innoveren met AI. Denk bijvoorbeeld aan de transporteurs. Zij hebben een belang om collectief aan de slag te gaan met de toepassing van AI bij fleetmanagement en routeoptimalisatie, om de aansluiting niet te missen bij de grote bedrijven die dit zelf kunnen.

Groeikapitaal voor startups en scale-ups

Van der Klauw pleit verder voor ondersteuning van startups en scale-ups op het gebied van AI. Er is een gebrek aan groeikapitaal en deze bedrijven hebben vaak te weinig toegang tot data. Ook hebben zijn behoefte aan partners. “Stel je bent als AI- startup actief in de land- en tuinbouw. Dan kun je niet zonder samenwerkingsverbanden met bedrijven en organisaties in die sector.”

Nederland is goed toegerust om een plek in de voorhoede te krijgen op het gebied van AI, maar dan moeten naast de bedrijven ook andere partijen gas geven. De overheden moeten hun kennisniveau opschroeven, tijdig anticiperen op nieuwe regelgeving en burgers – de eindgebruikers – moeten worden betrokken bij het ontwerpproces van AI-systemen.

Aan de uitgangspositie ligt het niet, benadrukt Van der Klauw. Het wetenschappelijk onderzoek rond AI, data en digitalisatie is ‘uitstekend’. Nederland beschikt over een zeer goede digitale infrastructuur en een aantal zeer sterke sectoren, zoals de hightech industrie en de land- en tuinbouw.

Poldermodel als troef

Het Nederlandse poldermodel kan wel eens van doorslaggevende betekenis worden om de ambitie van de NL AIC te verwezenlijken. “Wij weten als geen ander hoe publieke en private partijen samen kunnen werken. Het poldermodel heeft soms nadelen, maar vergeleken met het buitenland zijn wij heel goed in staat om over ketens heen samen te werken.” En dat is bij AI een voorwaarde, vanwege de invloed die het zal hebben op alle onderdelen van de maatschappij.

“Als Nederland laat zien hoe dit in de praktijk vorm krijgt, het invoeren van AI-toepassingen waarbij op voorhand al rekening is gehouden met maatschappelijke, juridische en ethische randvoorwaarden, met alle kennis die al voorhanden is in de verschillende sectoren, dan kunnen we als land een flinke inhaalslag maken”, besluit Van der Klauw. Het resultaat is simpelweg betere AI. “Mensgerichte AI kan dan een mooi exportproduct worden.”

Meer informatie: Nederlandse AI Coalitie en AiNed programma