Op zoek naar de ultieme waterfilter

Onderzoek doen op locatie is niet altijd even makkelijk, weet Mona Soliman uit eigen ervaring. “De verwachtingen zijn hoog want mensen verwachten directe positieve gevolgen van de aanwezigheid van een onderzoeksproject over schoon water.” In Nicaragua onderzocht ze de virusverwijdering in keramische potfilters.

Goedkoop en makkelijk te doen

Soliman onderzoekt de keramische potfilters die worden gebruikt in dorpjes op het platteland van Nicaragua. Ze is net terug uit het Latijns-Amerikaanse land, waar ze de dorpen en de lokale potfilter fabriek bezocht. “We proberen een manier te vinden om de verwijdering van virussen te verbeteren in de filters. De uitdaging is om een goedkope manier te vinden, en een waarbij de gebruiker het makkelijk zelf kan doen.”

Vooral dit laatste punt is belangrijk voor Soliman en Van Halem. “We krijgen vaak de vraag; waarom gebruik je niet gewoon chloor om virussen te verwijderen? Of UV licht? Maar als je deze dorpjes bezoekt dan zie je dat de bewoners al veel taken hebben. Het water in de filter stoppen voor gebruik, is al een extra stap die ze moeten nemen. Dus als je nog meer stappen aan dit proces gaat toevoegen loop je de kans dat mensen het helemaal niet meer doen.”

“Bijvoorbeeld, in mijn werkgebied zijn geen scholen, dus ik zie kinderen die twee uur heen en twee uur terug moeten fietsen om naar school te gaan. Dit laat niet veel tijd over voor extra werk. Het is belangrijk om de levens van de gebruikers en de culturele context te begrijpen.”

De onverwachte kanten van veldwerk

Veldwerk doen gaat verder dan alleen de wetenschap, legt Soliman uit. “Mijn werk is gefocust op de technologie, maar als je op locatie werkt en ook probeert samen te werken met lokale partners komen er nieuwe dingen op je pad. Politiek, bureaucratie, culturele barrières, noem maar op.” Zo is het soms moeilijk om data te verkrijgen over de effectiviteit van de filters wanneer de gebruikers sociaal wenselijke antwoorden geven. “Soms zeggen mensen dat ze de filter hebben schoongehouden, terwijl dat niet zo is, dat bemoeilijkt de data interpretatie. Of andersom, ze maken het snel schoon omdat ze weten dat we komen kijken. Dit maakt het ingewikkeld om te ontdekken welke manier van gebruik nu echt de waterkwaliteit verbeterd.”

Om te helpen bij dit soort problemen is er een nauwe samenwerking met lokale ngo’s die kennis over het gebruik van de potfilter verspreiden, zoals World Vision en Agua Para La Vida. “Onze samenwerking richt zich, naast de ngo’s, ook op contact met universiteiten en onderzoekscentra. We zijn bijvoorbeeld gevraagd om hen te laten zien hoe ze virusanalyse in de huidige watersystemen kunnen toepassen. Hoewel het opleiden van andere researchers normaal geen onderdeel is van mijn PhD, is het nu wel onderdeel van het project geworden.”

Een tijdsgevoelige operatie

Dan zijn er nog praktische uitdagingen die Soliman tegenkomt bij het doen van onderzoek in Nicaragua. Een grote uitdaging is dat onderzoek doen naar de biologische eigenschappen van water een tijdsgevoelige operatie is. “Onze samples zijn na 24 uur al niet meer bruikbaar, dus ik kan ze niet meenemen naar Nederland. Ik moet ze ter plekke analyseren. Het is een rit van drie uur van het dorp -waar ik de samples afneem- naar het lab. Er was een avond dat we pas terugkwamen toen het lab al dicht was. Dus ik moest wat trucjes uithalen en een zelfgemaakt lab bouwen in mijn hotelkamer, om de samples te kunnen analyseren. Ik maakte een incubator van een pizzadoos!” Gelukkig heeft Soliman een goed team om zich heen die haar ondersteunt bij dit soort uitdagende situaties.

De ultieme filter

De komende jaren zal Soliman nog vaak naar Nicaragua gaan om onderzoek te doen, vastberaden om de ultieme potfilter voor schoon, virusvrij drinkwater te vinden. “Het voelt soms alsof we iets onmogelijks proberen. We zoeken naar een manier die werkt, die goedkoop is, die werkt in verschillende situaties en die lang mee zal gaan. Het is een uitdaging, maar het is ook heel mooi om te doen, want je weet dat je een verschil kan maken in het dagelijks leven van mensen en hun gezondheid.”